Manastırlar, Hristiyanlığın ilk yüzyıllarından beri var olan ve farklı mimari stilleri yansıtan dini yapılar olarak tarihte önemli bir rol oynamışlardır. Peki, Manastır nedir? Manastır'ın özellikleri nelerdir? Manastırın anlamı nedir kısaca? Hristiyanlıkta manastır ne demek? Manastır nedir Osmanlı? Manastır eğitim nedir? Manastır kimlerin?
Manastırın Anlamı ve Kökeni
Manastır kelimesi, Yunanca’da “tek başına yaşamak” anlamına gelen “monos” sözcüğünden türemiştir. Bu sözcük, Hristiyanlığın ilk dönemlerinde çölde tek başına yaşayan ve kendini Tanrı’ya adayan kişileri tanımlamak için kullanılmıştır. Bu kişiler, daha sonra toplu halde yaşamaya başlayarak manastırları kurmuşlardır.
Manastır kelimesi, Türkçeye ise Osmanlı döneminde Arapça’dan geçmiştir. Osmanlılar, fethettikleri topraklarda bulunan Hristiyan manastırlarını “manastır” olarak adlandırmışlardır. Bu kelime, zamanla Türkçede de yaygınlaşmıştır.
Manastırların Özellikleri
Manastırlar, genellikle doğal güzelliklerin veya kutsal yerlerin olduğu bölgelerde kurulmuştur. Manastırların mimari özellikleri, kuruldukları coğrafya, iklim, kültür ve mezhebe göre değişiklik göstermiştir. Ancak genel olarak manastırlarda şu ortak özellikler bulunmaktadır:
- Kilise: Manastırın en önemli bölümüdür. Rahip ve rahibelerin ibadet ettikleri, ayin yaptıkları ve vaaz verdikleri yerdir. Kiliseler, genellikle haç şeklinde planlanmış ve kubbe veya kemerli çatılarla örtülmüştür. Kiliselerin içinde fresk, mozaik, ikona gibi süslemeler ve sunak, vaftizhane, koro gibi bölümler bulunmaktadır.
- Hücreler: Rahip ve rahibelerin yaşadıkları odalardır. Genellikle kilisenin etrafında veya yakınında yer alırlar. Hücreler, sade ve küçük mekanlardır. Hücrelerde yatak, masa, sandalye gibi temel eşyalar bulunur.
- Refectory: Rahip ve rahibelerin yemek yedikleri yerdir. Genellikle kiliseden sonra en büyük mekandır. Refectory’de uzun masalar, sandalyeler ve bir sunum tezgahı bulunur. Refectory’de yemek sırasında dua edilir veya dini metinler okunur.
- Kütüphane: Manastırın eğitim ve kültür merkezidir. Rahip ve rahibelerin dini veya dünyevi kitapları okudukları, yazdıkları veya kopyaladıkları yerdir. Kütüphaneler, genellikle refectory’nin yanında veya üstünde yer alırlar. Kütüphanelerde kitaplık, masa, sandalye ve aydınlatma araçları bulunur.
- Diğer Bölümler: Manastırlarda ayrıca şapel, misafirhane, hastane, eczane, mutfak, depo, bahçe gibi farklı amaçlar için kullanılan bölümler de bulunabilir.
Türkiye’de En Çok Bilinen Manastırlar
Türkiye, tarihi ve kültürel zenginliğiyle birçok manastıra ev sahipliği yapmaktadır. Türkiye’deki manastırlar, farklı Hristiyan mezheplerine ait olup, farklı dönemlerde inşa edilmişlerdir. Türkiye’deki en çok bilinen manastırlardan bazıları şunlardır:
- Sümela Manastırı: Trabzon’un Maçka ilçesinde bulunan Sümela Manastırı, Karadağ’ın eteklerinde 1200 metre yükseklikte kurulmuştur. Manastır, 4. yüzyılda Aziz Barnabas ve Aziz Sophronius tarafından kurulmuş ve 13. yüzyılda Bizans İmparatoru III. Aleksios tarafından genişletilmiştir. Manastır, Rum Ortodoks Kilisesi’ne aittir. Manastırın kilisesi, fresklerle süslüdür. Manastır, 1923’te Lozan Antlaşması’ndan sonra terk edilmiştir. Manastır, günümüzde müze olarak ziyarete açıktır.
- Mor Gabriel Manastırı: Mardin’in Midyat ilçesinde bulunan Mor Gabriel Manastırı, Süryani Ortodoks Kilisesi’nin en önemli merkezlerinden biridir. Manastır, 397 yılında Mor Samuel ve Mor Şemun tarafından kurulmuştur. Manastır, Süryanice “Tanrı’nın Dağı” anlamına gelen “Turabdin” bölgesinde yer alır. Manastırda kilise, şapel, kütüphane, mezarlık ve okul gibi bölümler bulunur. Manastır, halen Süryani rahip ve rahibelerin yaşadığı bir yerdir.
- Aya Yorgi Manastırı: İstanbul’un Adalar ilçesine bağlı Büyükada’da bulunan Aya Yorgi Manastırı, Rum Ortodoks Kilisesi’ne aittir. Manastır, 1751 yılında kurulmuştur. Manastır, adanın en yüksek noktasında yer alır. Manastıra ulaşmak için yaklaşık 500 basamaklı bir merdiven çıkılması gerekir. Manastırın kilisesi, ikonalarla süslüdür. Manastırda ayrıca bir kafe ve hediyelik eşya dükkanı da bulunur. Manastır, özellikle 23 Nisan ve 24 Eylül tarihlerinde çok sayıda ziyaretçi çeker.
