Engelli bireylerin araç alımında büyük maddi kolaylık sağlayan ÖTV muafiyeti, son dönemde yapılan düzenlemeler nedeniyle birçok vatandaş için erişilmesi güç bir hak hâline gelmişti. Özellikle 2025 yılının başında yürürlüğe konulan ve ikinci araç alımı için 10 yıl şartı getiren Tebliğ, binlerce engelli bireyin hayatını olumsuz etkiliyor, birçok kişinin yeniden araç sahibi olmasını fiilen imkânsız kılıyordu.
Ancak Danıştay 7. Dairesi, Türkiye Sakatlar Derneği’nin başvurusunun ardından kritik bir karar vererek söz konusu uygulamanın yürütmesini durdurdu. Engelli yurttaşlar açısından çığır açan bu karar, hem hukuki tartışmaları yeniden gündeme taşıdı hem de engellilerin günlük yaşamda karşılaştığı kısıtların azaltılması yönünde büyük bir umut yarattı.
On yıl bekleme şartı hukuka aykırı bulundu
Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği’nin 10. maddesi, engelli bireylerin ikinci kez ÖTV muafiyetiyle araç alabilmesi için 10 yıl beklemesini zorunlu kılıyordu. Bu düzenleme, daha önce beş yıl sonra araçlarını satabilen veya devredebilen engellileri adeta cezalandırıyor; geriye dönük mağduriyet yarattığı için yoğun eleştiri topluyordu.
Danıştay’ın kararında, düzenlemenin hem hukuki normlara hem de engelli bireylerin hareket özgürlüğüne aykırı olduğu vurgulandı. Kararda özellikle şu ifadeler dikkat çekti:
“Düzenlemenin, önceki dönemde aracını satanlar yönünden de geçerli sayılacak şekilde yürürlüğe konduğu, bu kısmın açık şekilde hukuka aykırı olduğu ve engelli bireylerin topluma aktif katılımını engelleyebileceği anlaşılmıştır.”
Bu ifadeler, engelli bireylerin kazanılmış haklarının ihlal edildiğini ortaya koyarken; yürütmenin durdurulması, mağduriyet yaşayan binlerce kişi için yeni bir kapı aralamış oldu.
Kimler ÖTV muafiyetinden yeniden yararlanabilecek?
Kararla birlikte, özellikle 27 Aralık 2024 öncesinde ÖTV istisnasıyla araç alan ve beş yıllık süresi dolduğu için aracını satan ya da devreden bireyler için önemli bir engel ortadan kalktı.
Artık bu kişiler, 10 yıl beklemeden yeniden ÖTV muafiyeti kapsamında araç satın alabilecek. Bu durum, hem ekonomik anlamda hem de toplumsal hareketlilik açısından büyük bir rahatlama sağlayacak.
Gelir testine hiç başvurmamış kişiler, düşük gelir seviyesinden ötürü primlerini ödeyemeyenler ve önceki yapılandırmalara rağmen borç yükü altında kalanlar için olduğu gibi; araç alımında da benzer bir sorun yaşayan engelliler, uzun süredir çözüm bekliyordu. Danıştay'ın kararı bu nedenle engelli örgütlerince “kritik bir dönüm noktası” olarak değerlendirildi.
Engelli örgütleri kararı “büyük kazanım” olarak yorumladı
Türkiye Sakatlar Derneği Amasya Şube Başkanı Emine Hicin Arslan, yürütmenin durdurulması kararını duyururken uzun süredir verilen mücadelenin karşılığını aldıklarını belirtti.
Arslan, açıklamasında şu sözlere yer verdi:
“Yoğun çabalarımız ve hukuki mücadelemiz, engellilerin kazanılmış haklarını koruyan bu dönüm noktasına ulaştı. Bu karar, yalnızca hukuki bir başarı değil, engelli bireylerin toplumsal yaşamda bağımsızlığı için de çok önemli bir adımdır.”
Engelli hakları konusunda faaliyet gösteren birçok sivil toplum kuruluşu da benzer açıklamalar yaparak kararın önemine vurgu yaptı.
Düzenlemenin geri çekilmesinin, engelli bireylerin yaşam kalitesini doğrudan etkileyen bir hak kaybını önlediğini dile getirdiler.
Tartışmalı düzenleme neden tepki çekmişti?
Tebliğin yürürlüğe girdiği 15 Ocak 2025 tarihinden itibaren, engelli bireylerin araç alımına ilişkin şartlarda ciddi değişiklik yapılmıştı. Buna göre:
-
İlk araç alımından sonra 10 yıl dolmadan ikinci kez ÖTV muafiyeti kullanılamayacaktı.
-
Bu kural geriye dönük uygulanarak 27 Aralık 2024’ten önce aracını satmış veya devretmiş kişiler için de geçerli kılınmıştı.
-
Düzenleme nedeniyle pek çok engelli birey aracını satmasına rağmen yeni bir araç alamamış, hareket özgürlüğü kısıtlanmış ve günlük yaşamı zorlaşmıştı.
Bu nedenle tebliğ, hem hukuki açıdan hem de sosyal politika bakımından sert biçimde eleştirilmiş; “engellilerin toplumsal hayata katılımını sınırlandırıcı” bir uygulama olarak yorumlanmıştı.
Yeni süreçte neler olacak?
Danıştay’ın yürütmeyi durdurma kararı, düzenlemenin tamamen iptali anlamına gelmiyor; ancak uygulamanın askıya alınması, engelli vatandaşlar için önemli bir avantaj sağlıyor.
Tebliğin ilgili maddesinin iptal edilip edilmeyeceğine ilişkin süreç ise devam edecek. Buna rağmen, yürütmenin durdurulması kararıyla birlikte:
-
Engelliler 10 yıl şartını beklemeden araç alabilecek,
-
Önceki dönemde aracını satarak mağdur olanlar haklarını geri kazanacak,
-
Engel grupları arasında araç ihtiyacı acil olan bireyler derin bir nefes alacak.
Özellikle ağır engelli bireylerin ulaşım ihtiyacı göz önüne alındığında, bu kararın günlük yaşamda çok önemli bir karşılığı olduğu biliniyor. Engelli bireylerin topluma aktif katılımını destekleyen bu adımın, önümüzdeki dönemde yapılacak yasal düzenlemelerde belirleyici olması bekleniyor.
