Hukukta “mutlak butlan”, bir işlemin kanuna, kamu düzenine ya da ahlaka aykırılığı nedeniyle baştan geçersiz sayılmasıdır. Düzeltilemeyen bu durum, özellikle mahkemeler tarafından re’sen dikkate alınır.
Mutlak butlan ne anlama geliyor?
Kelime kökeni Arapça’ya dayanan butlan, “geçersizlik, hükümsüzlük” anlamına gelir. Hukukta ise, işlemin varlık şartlarında ciddi eksiklikler veya kanuna aykırılıklar bulunduğunda, baştan itibaren geçersiz kabul edilmesi demektir. Mutlak butlan halinde işlem sonradan düzeltilmez; mahkeme tarafından geçersizliği kendiliğinden (re’sen) tespit edilir.
Hangi durumlarda uygulanır?
Mutlak butlanın temelinde, kamu düzenini ve toplumsal değerleri koruma amacı vardır. Hukuk sisteminde şu hallerde mutlak butlan söz konusu olabilir:
Emredici kurallara aykırılık: Vergi kaçakçılığına dair anlaşmalar, Türk Ceza Kanunu’nda yasaklanan fiillere ilişkin sözleşmeler.
Ahlaka aykırılık: İnsan onurunu zedeleyen sözleşmeler, aile yapısını bozan anlaşmalar, evliliği bozmayı amaçlayan sözleşmeler.
Kamu düzenine aykırılık: Toplumun temel işleyişini sarsan hukuki işlemler.
Şekil şartlarına uyulmaması: Tapu satışının resmi yapılmaması, nikâhın kanuni şekle uygun olmaması, şirket kuruluşunda usulsüzlük.
Fiil ehliyetsizliği: Akıl sağlığı yerinde olmayan kişilerin yaptığı işlemler, tüzel kişiliği sona ermiş şirketler adına yapılan sözleşmeler.
Bu gibi hallerde, tarafların onayı ya da iradesi geçerli olmaz, işlem tamamen hükümsüz sayılır.
CHP kurultay davasında mutlak butlan tartışması
Bugün görülecek CHP kurultay davası sürecinde de mutlak butlan kararı ihtimali öne çıktı. Mahkemenin kurultayı iptal edip bu yönde hüküm vermesi durumunda, eski Genel Başkan Kemal Kılıçdaroğlu’nun partinin başına yeniden geçme ihtimali bulunuyor. Kılıçdaroğlu görevi kabul etmezse, mahkeme tarafından kayyum atanması da olası senaryolar arasında değerlendiriliyor.
