Borsa, finans dünyasının merkezi olarak kabul edilir ve hisse senetleri, bu karmaşık ekosistemin önemli bir parçasını oluşturur. Borsada meydana gelen olaylar, yatırımcılar için büyük etkilere neden olabilir. Birçoğu için, "Borsada devre kesmek nedir, ne demek?" sorusu oldukça merak uyandırıcıdır. Peki Borsada devre kesmek nedir, ne demek? Hisse neden devre keser?.
Borsada devre kesmek nedir, ne demek?
Devre kesme (circuit breaker), borsada ani ve aşırı fiyat dalgalanmalarını kontrol altına almak için kullanılan bir güvenlik önlemidir. Bu önlem, piyasa istikrarını korumayı amaçlar ve aşırı volatilite nedeniyle oluşabilecek panik satışları önler. Devre kesme, piyasa düştüğünde veya yükseldiğinde tetiklenebilir.
Devre kesici uygulaması, borsada kullanılan acil durum bir önlemdir. Ayrıca otomatik seans durdurma sistemi olarak da adlandırılır. Bu sistem otomatik olarak çalışır ve ani fiyat dalgalanmalarını önlemek amacıyla kullanılır. Devre kesici, elektrik sigortasına benzetilebilir. Peki, otomatik seans durdurma sistemi veya borsada devre kesici uygulaması ne anlama gelir?
Borsa genelinde veya belirli hisselerde uygulanabilen devre kesici, piyasada belirli bir süre boyunca işlemleri durdurur. Borsada büyük düşüşler yaşandığında, bu sistem otomatik olarak alım satım işlemlerini durdurur ve piyasayı korur.
Hisse neden devre keser?
Bir hisse senedinin devre kesilmesinin temel amacı, aşırı volatilite nedeniyle piyasa düzensizliğini önlemektir. Bu önlem, borsada dengesizliklerin yaşanmasını engelleyerek yatırımcıların güvenini korur. Böylece, herhangi bir sorunun daha büyük bir krize dönüşmesi önlenebilir.
Borsa Genelinde Devre Kesici Uygulaması
Borsada devre kesici uygulaması, borsa endekslerine göre farklı eşiklerle belirlenir. Örneğin, BIST100 endeksi için %5 ve üzeri bir düşüş yaşandığında devre kesici uygulanır. Eğer düşüş %7'ye ulaşırsa, ikinci bir devre kesici işlemi gerçekleştirilir.
Bazı borsalarda ise daha karmaşık devre kesici sistemleri bulunmaktadır. Örneğin, ABD borsalarında üç aşamalı bir devre kesici uygulaması vardır. %7 ve %13'lük düşüşlerde işlemler 15 dakika süreyle durdurulurken, %20'lik bir düşüşte borsa tüm gün kapanır.
Devre Kesme Nasıl Çalışır?
Devre kesme, borsada aniden gerçekleşen büyük fiyat dalgalanmaları durumunda otomatik olarak devreye girer. Piyasa düşerse veya yükselirse, belirli bir eşik değere ulaşıldığında devre kesme başlar. Bu süreç, piyasada sakinleşme sağlamak için belirli bir süre boyunca ticaretin durdurulmasını içerebilir.Borsada devre kesici uygulaması başladığında, ilk olarak alım ve satım işlemleri durdurulur. Devre kesicinin neden olduğu fiyat dalgalanmaları iptal edilir ve yeni bir fiyat belirlemek için tek fiyat yöntemi kullanılır. Bu yöntem, likiditeyi artırmak için kullanılır ve devre kesici referans fiyatı olarak adlandırılan bir fiyatı belirler.
Borsada Devre Kesici Ne Kadar Sürer?
Borsada devre kesici uygulaması, farklı aşamalardan oluşan bir sistemdir ve süreleri değişkenlik gösterebilir. Genellikle 10-30 dakika arasında uygulanır. Devre kesicinin tüm aşamaları tamamlandığında ve eşleştirmeler yapıldığında, otomatik olarak sona erer.
Borsa genelinde devre kesici uygulamalarında borsa işlemleri önce 20 dakika kadar durur, ardından 5 dakikalık emir toplama süresi başlar ve fiyatlar değerlendirilir. Fiyat belirlendikten sonra 5 dakika içinde işlemler tekrar başlar.
Hisse özelinde devre kesici uygulama süresi pazardan pazara farklılık gösterebilir. Ana pazarlardaki devre kesici süreleri şu şekildedir:
- Yıldız Pazar: 5 dakika emir toplama süresi ve 2 dakika eşleştirme süresi
- Ana Pazar: 15 dakika emir toplama süresi ve 2 dakika eşleştirme süresi
- Alt Pazar: 15 dakika emir toplama süresi ve 2 dakika eşleştirme süresi
Devre kesici süreleri bazı durumlarda değişebilir. Örneğin, Yıldız Pazar'da kapanış saatine yakın bir saatte devre kesici uygulanırsa, emir toplama süresi 10 dakikaya çıkabilir.
Sonuç olarak, borsada devre kesici uygulaması, piyasada yaşanan ani dalgalanmaları kontrol altında tutan ve yatırımcılara güven sağlayan önemli bir güvenlik önlemidir. Bu sistemin çalışma şekli ve süresi, borsa genelinde veya hisse özelinde belirlenen kurallara göre değişiklik gösterebilir. Yatırımcılar, piyasayı yakından takip ederek devre kesici uygulamasının ne zaman devreye girebileceğini öngörebilirler.
Devre Kesme Eşik Değerleri
Devre kesme eşik değerleri, her borsa için farklıdır ve genellikle piyasa değerine ve oynaklığına bağlı olarak belirlenir. Örneğin, bir borsa belirli bir hisse senedinin değerini çok hızlı bir şekilde arttığında veya düştüğünde devreyi kesmek için belirli bir yüzde değerini kullanabilir.
Borsada devre kesici, borsa işlem saatleri içinde gerçekleşir. Bu, yatırımcıların spekülatif işlemlere karşı korunmasını sağlar. Kapanış seansından sonra devre kesici uygulanmaz ve kapanış seansıyla sona erer.
Devre kesicinin devreye girmesini tetikleyen bazı koşullar vardır. Bu koşullar, borsa genelinde veya belirli hisselerde farklılık gösterebilir. Örneğin, Yıldız Pazar'da %10, Ana Pazar'da %7 ve Alt Pazar'da %5 oranında fiyat değişiklikleri devre kesicinin devreye girmesine neden olabilir.
Hisse Senetleri Neden Devre Keser?
Hisse senetleri, çeşitli nedenlerle devre kesebilir. İşte bazı yaygın nedenler:
a. Haberler ve Olaylar
Bir şirketle ilgili önemli haberler veya olaylar (örneğin, iflas haberleri veya büyük anlaşmalar) hisse senetlerinin değerini hızla etkileyebilir ve devre kesmeye yol açabilir.
b. Aşırı Talep veya Satış Baskısı
Bir hisse senedi, aşırı talep veya satış baskısı nedeniyle hızla yükselir veya düşerse, devre kesme devreye girebilir.
c. Piyasa Panikleri
Piyasa panikleri, yatırımcıların ani ve büyük satışlar yapmasına neden olabilir. Bu durum, devre kesmeyi tetikleyebilir.
Borsada devre kesmek, piyasa istikrarını korumak için önemli bir araçtır. Aşırı volatiliteyi kontrol altına alırken, yatırımcıları panikten korur. Her borsanın farklı eşik değerleri vardır ve bu değerler, piyasa koşullarına bağlı olarak değişebilir.
Eğer borsada işlem yapmayı düşünüyorsanız, devre kesme önlemlerini anlamak ve takip etmek önemlidir. Bu, yatırımınızı korumaya yardımcı olabilir.
