Avrupa Birliği (AB) vatandaşı gazeteciler ile basın kuruluşlarını siyasi ve ekonomik müdahalelerden korumayı amaçlayan yasa, AP Genel Kurulu'nda yapılan oylamada 464 lehte, 92 aleyhte ve 65 çekimser oyla kabul edildi. Yasa uyarınca AB üyesi ülkeler, medyanın bağımsızlığını korumakla yükümlü olacak ve editöryal kararlara müdahale edilemeyecek.
Gazetecilere ve editörlere kaynaklarını açıklamaları için baskı yapılması, yaptırım uygulanmasını meneden yasayla onların gözaltına alınmaları, ofislerinin aranması, elektronik cihazlarına izinsiz izleme yazılımları yüklenmesi de yasaklanacak.
Dinlemeyi "yasal hale getirdiği" eleştirisi
Yasaya göre casus yazılımların kullanımına izin verilmesi, yalnızca vaka bazında değerlendirilecek. Yasayla birlikte casus yazılımların kullanımı için hapisle cezalandırılabilecek ciddi suçları soruşturan adli makamın iznine tabi olma şartı getirilirken izlenen kişiler ise süreçten sonra bilgilendirilme hakkına sahip olacak ve mahkemede itiraz edebilecek.
İrlandalı milletvekili Clare Daly, katıldığı bir radyo programında yasayla birlikte casus yazılımların kullanılmasının şartlara bağlanmasını eleştirerek bunun tamamen yasaklanması gerektiğini söyledi.
"Yazılımın kötüye kullanımını engellemekten bahsedemeyiz, asıl sorun yazılımın kullanımıdır" diye konuşan Daly, mahremiyetle ilgili sorunların yanı sıra casus yazılımlar tarafından sağlanan kanıtların mahkemede kullanılıp kullanılamayacağı konusunda şüpheler olduğunu ifade etti.
Daly, daha önce de yasayla ilgili yapılan oturumda, yasayı casus yazılım kullanımını yasallaştırdığı gerekçesiyle eleştirmiş ve "Eğer gazetecileri savunmayı önemsiyorsanız casus yazılımları yasaklamalısınız" demişti.
AP'de dinleme skandalı
AB'de siyasetçiler, gazeteciler ve AP milletvekilleri, casus yazılımların hedefi olmuştu. Yunanistan'da Panhelenik Sosyalist Hareket'in (PASOK) lideri Nikos Andrulakis, Haziran 2022'de Avrupa Parlamentosu'nun özel hizmetinden faydalanarak telefonunun casus yazılımla izlenip izlenmediğini kontrol ettirmişti. Telefonda yapılan ilk incelemede "Predator" isimli casus yazılımla ilişkili şüpheli bir link tespit edilmişti.
Nisan 2022'de ise Yunan gazeteci Tanasis Kukakis'in cep telefonunda da casus yazılım tespit edilmişti. Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI), Kukakis'in cep telefonunun 2021'de 10 hafta boyunca "Predator" isimli casus yazılımla takip edildiğini belirtmişti.
Şubat 2024'te ise AP Güvenlik ve Savunma Alt Komitesi'nin (SEDE) iki üyesinin kişisel telefonlarında casus yazılıma rastlanmıştı.
Yasanın getirdiği diğer yeni düzenlemeler
Yasada kamu medya kuruluşlarının siyasi amaçlarla kullanılmasını önlemek için bu kuruluşların başkanları ve yönetim kurulu üyelerinin şeffaf ve ayrımcı olmayan usullerle ve yeterli uzunlukta görev süreleri için seçilmesi gerektiği kaydedildi.
"Halkın medyayı kimin kontrol ettiğini ve hangi çıkarların haberciliği etkileyebileceğini bilmesini sağlamak" adına yasa, AB içindeki tüm haber ve medya kuruluşlarına, doğrudan veya dolaylı olarak devlete ait olup olmadıkları dahil, sahipleri hakkındaki bilgileri ulusal veri tabanında yayımlama zorunluluğu getirdi.
Yasada medya kuruluşlarının AB üyesi olmayan ülkeler de dahil devlet reklamlarından ve mali desteğinden alınan fonlar hakkında rapor vermek zorunda olduğu kaydedildi.
Yasaya göre ayrıca Facebook, X ve Instagram başta olmak üzere sosyal medya platformlarından bağımsız medya kuruluşlarının içeriğinin keyfi kısıtlanması ve silinmesini önlemek adına geliştirilecek mekanizma kapsamında öncelikle söz konusu platformların bağımsız ve bağımsız olmayan medya kuruluşları arasında ayrım yapılacak.
Ardından sosyal medya platformu herhangi bir içeriği silmek veya kısıtlamak istediğinde ilgili medya kuruluşu konuya dair bilgilendirilecek ve yanıt vermek için 24 saat süre tanınacak. Medya kuruluşundan gelen yanıtın ardından veya yanıt verilmemesi halinde platform, söz konusu içeriği silme veya kısıtlama hakkına sahip olacak ve medya kuruluşunun, karara itiraz etme hakkı bulunacak.
