İNCİ ONGUN/Türkiye’de derinleşen ekonomik sıkıntılar, dar gelirli kesimlerin gündelik yaşamını her geçen gün daha fazla zorlaştırıyor. Temel ihtiyaçlara erişimde yaşanan güçlükler, kent genelinde farklı dayanışma modellerini de beraberinde getiriyor. Son dönemde yaygınlaşan “askıda” uygulamaları, bu tablo karşısında ihtiyaç sahiplerine destek olmayı amaçlayan önemli örnekler arasında yer alıyor.
Kent genelinde ekmekten kırtasiyeye, ulaşımdan ilaca kadar pek çok alanda hayata geçirilen askıda kampanyaları; evine ekmek götürmekte zorlanan, çocuğunun okul ihtiyaçlarını karşılayamayan ya da işe ve okula gidecek yol parasını denkleştiremeyen yurttaşlar için bir destek mekanizması oluşturuyor.
ASKIDA GEVREK
Yıllar boyu “askıda” dayanışma örnekleri, yoksulluğun daha belirgin olduğu kentin kenar mahalleleri ve dar gelirli ailelerin yaşadığı semtlerle sınırlıydı. Bugün ise İzmir’in merkezi ve simgesi olan tarihi Konak Atatürk Meydanı’nda “askıda gevrek” uygulamasıyla karşılaşılabiliniyor. Turistlerin fotoğraf çektirdiği, kalabalığın hiç eksik olmadığı bu meydanda bile insanlar dahi bu manzaraya rastlanıyor.
Yaklaşık 30 yıldır tarihi Konak Atatürk Meydanı’nda gevrek satan Tahir Karatay, tanıklarından biri. Yıllar içinde tezgahının önünden geçen insanların profilinin belirgin biçimde değiştiğini anlatan Karatay, sön
dönemde gevrek almaya bile gücü yetmeyen insanlarla daha sık karşılaştığını dile getirdi. Bu durum karşısında kayıtsız kalamadığını ifade eden Karatay, imkanlarıyla bir şeyler yapma ihtiyacı hissettiğini ve “askıda gevrek” uygulamasını hayata geçirdiğini anlattı. Bu düşünceyle tezgahının camına astığı “askıda gevrek var” notu, zor zamanlardan geçen insanlara uzatılan küçük ama anlamlı bir dayanışma çağrısı olduğunu vurgulayan Karatay, şöyle konuştu:
“Sabah erken saatlerde okul yolundaki çocuklar geliyor. Aç oldukları belli. ‘Amca bir simit alabilir miyim?’ diye soruyorlar. Harçlığı olmayan da var, yol parasını zor denkleştiren de. Gün içinde emekliler, iş arayanlar geliyor. Askıdan faydalananların çoğunun bu yardımı alırken ne kadar mahcup ve üzgün olduğunu gözlerinden okuyorum. Yüzlerindeki o derin ifadeyi görmek beni çok üzüyor. Tüm bunlara şahit olup sessiz kalmak mümkün değil. Eskiden bu meydanda eskiden böyle bir tablo yoktu.”
GÜNDE 150–200 SİMİT
Karatay yalnızca simit satmıyor, yaşanan yoksulluğu müşterileriyle de paylaşıyor. İmkanı olanlardan destek istiyor. İki simit alanın birini askıya bıraktığını, üç simit alanın birini bağışlamasıyla askıda gevrek uygulaması, tek bir esnafın çabası olmaktan çıkıp meydandan geçenlerin de dahil olduğu bir dayanışmaya dönüşüyor. Bu dayanışma kapsamında günlük bağış sayısı zaman zaman 150–200’e kadar ulaşıyor. Karatay “Bu tür askıda dayanışma kampanyalarının, her geçen gün artan ihtiyaçları karşılayabilmesi için daha da büyümesi gerekiyor. Sadece iyi insanların bireysel yardımları maalesef yeterli olmuyor. Bu noktada yerel yönetimlerin ve kurumların da destek vermesi büyük önem taşıyor. Askıda dayanışma kampanyasına duyarsız kalmayarak destek olan herkese gönülden teşekkür ediyorum. İyi ki bu güzel yürekli insanlar var. Onların desteği sayesinde bu kampanya yaşıyor ve umut olmaya devam ediyor” görüşünü aktardı.
EKMEKTEN, ÇAYA ASKI
Derinleşen yoksulluk insanların temel ihtiyaçlarını dahi karşılayamaz hale getirdi. Fırınlarda dayanışma amacıyla hayata geçirilen askıda ekmek uygulaması son dönemde oldukça yaygınlaştı, hatta bazı fırınlar önünde askıdan ekmek almak isteyenler için kuyruklar oluşmaya da başladı. Askı uygulaması yemekte de başladı. Bütçesi yetenler, katkı verme düşüncesiyle lokantalarda dar gelirlinin bir öğününü karşılamak amacıyla bir tutar bırakmaya başladı. Belediyenin kent lokantalarındaki ucuz yemekten farklı olarak devam eden uygulama, giderek yaygınlaştı. Dayanışma kültürüne çay-kahve bile dahil oldu, özellikle öğrencilerin bulunduğu bölgelerdeki kahvehane, kafeterya gibi noktalarda “askıda çay-kahve” uygulamalarının arttığı dikkat çekiyor.
ÖĞRENCİYE EMEKLİYE DESTEK
Alım gücünün düşmesi ve artan eğitim masrafları aileleri zorlarken, okula giden öğrencinin defter, kalem ve okul malzeme ihtiyaçlarına yönelik de ‘askı’ uygulaması yaygınlaştı. Özellikle dar gelirli ailelerin bulunduğu bölgelerde okula hazırlık süreçleri için kırtasiyelerin başlattığı uygulama ile binlerce öğrenciye destek sağlandı. Diğer yandan ise zor durumdaki emekli de dayanışmanın kapsamına girdi. Yaşam mücadelesinde ilaç fiyatlarında artışı geliriyle karşılayamayan emekliler ve dar gelirliler için ‘askıda reçete’ uygulaması hemen hemen her eczanede karşılaşılır hal aldı.
ULAŞIM VE GİYSİDE DE VAR
İşe ya da okula gitmek için her gün toplu taşımayı kullanmak zorunda olan dar gelirli vatandaşlar, kartlarına bakiye yüklemekte giderek daha fazla zorlanıyor. Bu tablo karşısında İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütülen Askıda İzmirim Kart uygulamasıyla, bağışlar ihtiyaç sahibi öğrencilerin kartlarına bakiye olarak yükleniyor. Ayrıca giysi ve ayakkabı gibi ihtiyaçlarını karşılayamayanlara yönelik askıda giysi
uygulamaları, temiz ve kullanılabilir ikinci el kıyafet paylaşımları da giderek yaygınlaşıyor.