Alman spor giyim devi Adidas, Meksika kültüründen esinlenerek tasarladığı Oaxaca Slip-On modeli ayakkabısının ülkede büyük tepki toplamasının ardından özür dilemek zorunda kaldı. Meksika Cumhurbaşkanı Claudia Sheinbaum, basın toplantısında ayakkabının fotoğrafını göstererek “Kültürel gasp” ifadesini kullandı ve yerli toplulukların yaratıcılığının izinsiz biçimde kullanıldığını söyledi.
Söz konusu model, 1990’ların Adidas yürüyüş ayakkabılarından alınan kalın siyah tabanı ve Oaxaca kentindeki Zapotek zanaatkarların ürettiği geleneksel “huarache” sandaletlerini andıran dokuma siyah üst kısmıyla dikkat çekiyordu.
‘Yaratıcılık gasp edildi’
Ayakkabı piyasaya sürüldüğünde Meksikalı siyasetçiler ve yerel yöneticiler, Adidas’ı ve modelin tasarımında imzası bulunan Amerikalı moda tasarımcısı Willy Chavarria’yı “kültürel gasp” ile suçladı. Oaxaca eyaleti yönetimi, yerli toplulukların “kolektif fikri mülkiyetinin” kullanımı için tazminat talebiyle Adidas ile görüşmelere başladıklarını duyurdu. Meksika hükümeti ise gerekirse yasal işlem başlatmaya hazır olduklarını açıkladı.
Tasarımcıdan ve Adidas’tan özür
Tasarımcı Willy Chavarria, İngilizce ve İspanyolca yayımladığı “Oaxaca halkına” başlıklı metinle özür diledi. Chavarria açıklamasında şu ifadelere yer verdi:
“Niyetim her zaman Oaxaca’nın güçlü kültürel ve sanatsal ruhunu onurlandırmaktı. Ancak bu tasarım, Oaxaca topluluğu ile doğrudan ve anlamlı bir iş birliği içinde geliştirilmediği için derin üzüntü duyuyorum. Bu, Zapotek halkının hak ettiği saygı için yeterli değil.”
Adidas ise yaptığı açıklamada, “Meksika’nın yerli topluluklarının kültürel zenginliğine ve zanaat mirasının anlamına değer veriyoruz. Oaxaca Slip-On, Villa Hidalgo Yalalag geleneğine dayanan bir tasarımdan esinlenmiştir. Kamuoyundan özür dileriz ve Yalalag ile saygılı bir diyalog içinde kültürel miraslarını onurlandırma taahhüdümüzü yineleriz” ifadelerini kullandı.
Kültürel miras tartışması büyüyor
Oaxaca Slip-On krizi, son yıllarda küresel moda markalarının yerel kültürlerden ilham alırken izinsiz kullanım nedeniyle eleştirilmesinin son örneği oldu. Meksika yönetimi, bu tür durumlarda yerli toplulukların haklarının korunması için yasal düzenlemeler üzerinde çalışıldığını açıkladı.
