Hemen hemen her hafta okurlarımızdan dul ve yetim aylığı üzerine sorular geliyor. Kendisi herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emekli aylığı almakta olanlar ölen kocasından dul ya da ölen ana ve babasından yetim aylığı alıp alamayacağını ya da herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emekli maaşı almadığı, sosyal güvenlik kurumlarına tabi bir işte çalışmadığı için dul ve yetim aylığının ikisini birden alıp alamayacağını soruyor.
Bu konu ile ilgili önceki yazılarımızda da belirttiğimiz gibi günümüzde yaşanan ekonomik sıkıntıların sonucu olarak insanlar yaşamlarını sürdürebilmek için çeşitli arayışlar içine girmektedir. Kimileri babasından ya da anasından yetim aylığı almak için kağıt üzerinde kocasından ya da karısından boşanıyor, kimileri kocasından ya da karısından dul aylığı almakta iken, gerçeklere aykırı beyanda bulunup belge de düzenleyerek babasından ya da anasından da yetim aylığı alabilme yollarına arıyor.
Sözü fazla uzatmadan sorunumuzu irdelemeye çalışalım.
Diyelim ki bir kişi Emekli Sandığı'ndan yaşlılık (emekli) aylığı almaktadır. Bu arada, kendisi gibi Emekli Sandığı'ndan aylık almakta olan kocası ölünce, ondan da dul aylığı bağlanıyor. Bu kişi emekli ve dul maaşı ile geçinemediği gerekçesiyle ölen babasından ya da anasından da yetim aylığı almak için başvuruda bulunuyor ve yetim aylığı da bağlanıyor. Bu olası mıdır?
DUL AYLIĞI
Sosyal Güvenlik Yasaları gereğince emekli aylığı alanlara, ölen eşlerinden dolayı dul aylığı bağlanmaktadır. Bu düzenlemelerin en önemli ve püf noktası şudur: Emekli Sandığı'ndan, Sigorta'dan ya da Bağ-Kur’dan emekli aylığı almakta olan dul eşe, aynı zamanda yine kendisi gibi bu kurumlardan emekli aylığı almakta iken ölen eşinden de dul aylığı bağlanmaktadır.
Bunda bir sorun yoktur. Ancak çoğu kişi sağ kalan eş Emekli Sandığı'ndan emekli maaşı almakta iken, Sosyal Sigortalar Kurumu ya da Bağ-Kur’dan yaşlılık aylığı alan ölen eşinden dolayı dul aylığı bağlanıp bağlanamayacağına takılmaktadır. Kişi ve ölen eşi hangi sosyal güvenlik kurumundan emekli aylığı alırsa alsın ölen eşinden dolayı dul aylığı bağlanacaktır.
YETİM AYLIĞI
Yetim aylığının bağlanma koşulları ile ilgili yasal düzenlemelere baktığımızda ise görülen sonuç şudur:
1. Kişi Emekli Sandığı'ndan emekli aylığı almakta ise ölen ana ya da babanın emekli maaşı aldığı kurum hangi Sosyal Güvenlik Kurumu olursa olsun bu kişiye yetim aylığı bağlanmaz.
2. Kişi Sosyal Sigortalar Kurumu'ndan yaşlılık aylığı almaktadır. Ana ya da baba Emekli Sandığı'ndan emekli maaşı almakta iken ölmüşse bu kişiye yetim aylığı bağlanır. Eğer bu kişinin ölen ana ya da babası, Sosyal Sigortalar Kurumu ya da Bağ-Kur’dan yaşlılık aylığı almakta iken ölmüşlerse, bu kurumlarca yetim aylığı bağlanmaz.
3. Kişi Bağ-Kur’dan yaşlılık aylığı almaktadır. Aynı şekilde ölen ana ya da babası Emekli Sandığı'ndan emekli maaşı almakta iken ölmüş ise, yetim aylığı bağlanır. Eğer ana ya da baba SSK’dan ya da Bağ-Kur’dan yaşlılık aylığı almakta iken ölmüşlerse, bu kurumlarca yetim aylığı bağlanmaz.
4. Kişi çalışmıyor ve herhangi bir kurumdan emekli aylığı almamaktadır. Eşi ve babası Bağ-kur’dan ya da SSK’dan emekli aylığı almakta iken ölmüştür. Bu kişiye herhangi bir işte çalışmadığı ve sosyal güvenlik kurumlarından emekli aylığı almadığı halde hem eşinden ve hem de babasından aylık bağlanmaz. Bu kişiye, eşinin ya da babasından hangisinin maaşı yüksekse o bağlanır. Ayrıca babasının maaşı ölen eşinin maaşından yüksek olsa da bu aylağı tamamı değil yüzde 25’i bağlanacağından eşinden bağlanacak aylığın oranı, onun aldığı aylığın yüzde 75’i ve buna göre de babasından bağlanacak aylıktan yüksek olduğundan eşinin maaşı bağlanacaktır.
5. Kişi ve ölen eşi SSK’dan emekli maaşı almaktadır. Babası ise Emekli Sandığı'ndan maaş almakta iken ölmüştür. Bu kişi hem kendi emekli aylığını, hem eşinden dul aylığı ve hem de babasından yetim aylığı alabilir.
Görüldüğü gibi yetim aylığı ile ilgili yasal düzenlemeler oldukça karışık ve adaletsizdir. Yıllardır bu adaletsizliğin düzeltilmesi beklendiği halde bir türlü düzeltilmemektedir.
