Röportaj / Engin YAVUZ
Bir kişi bir maketi ortalama 6 ayda yapabiliyor. 7 kişilik ekip her yıl koleksiyona 14 yeni gemi maketi ekliyor.
İzmir’de gemi maketleri, gemi antikaları ve denizcilikle ilgili çok değerli tabloların sergilendiği bir deniz müzesi olduğunu biliyor musunuz? Ben bilmiyordum. Yerini öğrendim, gittim, gezdim… Denizcilik tutkunu olmadığım halde bir İzmirli olarak müzede sergilenenler beni çok etkiledi.
Bilmeyenler ve görmek isteyenler için bilgi vereyim.
Arkas Yönetim Kurulu Başkanı Lucien Arkas, Bornova 80 Sokak’ta ailesinin uzun yıllar yaşadığı 1800’lü yıllardan kalan üç katlı evi 2012 yılında Arkas Deniz Tarihi Merkezi’ne dönüştürmüş. Burada Arkas’ın özel olarak yaptırdığı ve yurtdışından getirttiği 89 gemi maketinin yanı sıra, kişisel koleksiyonundan 126 parça gemi antikası ve denizcilik ve denizle ilgili 67 çok değerli tablo sergileniyor. Sergilenen koleksiyon ziyaretçilere M.Ö. 1000 yılından başlayarak 20. Yüzyıl’a kadar denizcilik sektöründe yaşanan gelişmeyi inceleme fırsatı veriyor.
DEV DÜMEN DOLABI
Denizcilik mirasının yüzlerce yıllık tanıklarını somutlaştırarak hem tarihe ışık tutmak hem de denizcilik sektöründeki gelişimi göstermek amacıyla açılan merkezin birinci katında ziyaretçileri dev miyar pusulalı dümen dolabı karşılıyor. Bandırma Vapuru, Savanarona yatı gibi Türk gemilerinin yanı sıra Kristof Kolomb’un kaşif gemileri de bu katta yer alıyor. İkinci katta bulunan 17. Yüzyıl’dan 20. Yüzyıl’a kadar uzanan süreci kapsayan gemi maketleri ise denizciliğin tarihsel gelişimini ziyaretçilerin beğenisine sunuyor. Gemi maketlerinin yer aldığı salonlarında duvarlarını ise Dixon, Molsted, Roux ve Sami Yetik gibi ünlü deniz ressamlarının tabloları süslüyor. Zemin katta ise sergilenen gemi antikaları ise geçmişte denizcilik mesleğinin ne denli zor olduğuna ilişkin birçok detaylar içeriyor. Bu katta ayrıca savaşların kaderini değiştiren savaş gemilerinin maketleri de yer alıyor.
NUSRET DE BURADA
Döşediği mayınlarla 18 Mart 1915'te Çanakkale harekatının kaderini değiştiren ve “Dünyanın en ünlü mayın gemisi” ünvanını alan Nusret gemisi, 1950-1959 yılları arasında hizmet veren Bandırma yolcu gemisi, 1927 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde inşa edilen Ankara Vapuru, Kuzey Atlantik’te dünyanın en büyük deniz felaketinin yaşandığı Titanic, İtalyan donanmasına ait dünyanın en büyük yelkenli okul gemisi Amerigo Vespucci, Savarona, Amerika Birleşik Devletleri’ne sefer yapan Türk bayraklı ilk gemi olarak tarihe geçen Gülcemal Vapuru da müzede maketleri sergilenen gemiler arasında yer alıyor.
Müzede sergilenen eserlerin 30 yıllık birikimi olduğunu dile getiren Arkas Holding Yönetim Kurulu Başkanı Lucien Arkas 2012’de yapılan açılış töreninde şöyle diyor:
30 YILDAN BERİ"1980’li yılların başında bir sergide gördüğüm Engin Alsan’ın yaptığı Victory isimli gemi maketi beni çok etkiledi. Böylece ilk gemi maketimin siparişini verdim ve Engin Alsan'a benim için çalışmasını teklif ettim. Zamanla ekibe Metin Gürkan, Bedri Selay, Ergin Bürge, Azmi Beydeş, Nezih Bekat, Alpay Türkekul, Coşkun Güreli katıldı. Hangi geminin maketini yapacağımızı birlikte kararlaştırıyorduk, özel gemileri tercih ediyor, planlarını bulmaya çalışıyorduk. Biten maketleri evde, holding ve şirket binalarımızda sergilemeye başladık. 400 maket oldu, bunlar için yer bulmakta zorlanınca önce bir depo kiraladım, sonra bu müze fikri aklımıza geldi. Bir de bu evimiz vardı 1850'lerden kalma. Bir taşla iki kuş vurdum. İzmir'in eski evleri nasıldır diye merak edenler hem evimizi görüyor hem de evdeki müzeyi gezebiliyor. Bir kişi bir maketi ortalama 6 ayda yapabiliyor. Dolayısıyla her yıl koleksiyonumuza 14 adet yeni gemi maketi ekleniyor."
Daha önce yalnızca Salı ve Perşembe günleri saat 10.00-18.00 arasında ziyaret edilebilen müze, gelen talep üzerine artık Cumartesi günleri de aynı saatler arasında randevusuz ve ücretsiz olarak gezilebiliyor. Eğer sergilenen maketler ve malzemelerle ilgili detaylı bilgi almak istiyorsanız rehberli inceleme için önceden 0232 34210 11 numaralı telefonu aramanız yeterli.
Tavsiye ederim. Arkas Deniz Tarihi Merkezi’ni mutlaka görün.
BİSMARCK
Bismarck 2. Dünya Savaşı’nda görev yapmış Alman Deniz Kuvvetleri zırhlılarından biridir. Adını Alman İmparatorluğu’nun “Demir Şansölye”si Otto Von Bismarck’tan aldı. 1. Dünya Savaşı’nın sonunda imzalanan Versay Anlaşması gereği Almanya’nın 35 bin tondan büyük savaş gemisi yapmasına izin yoktu. Fakat yönetime geçen Nazi Partisi anlaşmalara uymadı ve Birleşik Krallık ile arasındaki farkı kapatmak için Bismarck’ı inşa etti. Yapımına 1935 yılında başlanan savaş gemisi 1939 yılında denize indirildi. Bismarck Atlas Okyanusu’ndaki ilk görevinde, çıkışını engellemek isteyen Kraliyet Donanması ile çatışmaya girdi ve sancak gemisi HMS Hood’un okyanusun derinliklerine gönderdi.
AMERİGO VESPUCCİ
İtalyan donanmasının 80 yaşındaki yelkenli okul gemisi. Yarbay Francesco Rotundi'nin 1800'li yılların başında gemi tarzından esinlenerek gerçekleştirdiği yelkenli projesi uzun yıllar yapılamadı. 1920'li yıllarda yapımına başlanan tarihi yelkenli, 1931 yılında hizmete girdi. Gemi, 5 serenli 3 adet direğe, 300 metrekare yelkene ve deniz seviyesinden 54 metre yüksekliğe uzanan ana direğe sahip. Tarihi yelkenli, bu yönüyle dünyada tek. 70 metre boyunda, 15 metre enindeki gemide farklı ülkelerden 110 öğrenciye denizcilik eğitimi veriliyor.
ANKARA GEMİSİ
1945 yılında, ülkemizde, deniz yollarındaki yolcu talebini karşılamak için, yeni yolcu gemilerinin alınmasına ihtiyaç duyuldu. İlk müracaat edilen Amerika’nın elinde bulunan çalışır durumdaki 6 gemi, yolcu gemisi olarak kullanılmak üzere satın alındı. Bu gemilerden biri 1933 yılında yapılan; 125 metre uzunluğunda, 19 metre genişliğinde, “Solage Ah 5” adıyla Amerikan Deniz Kuvvetleri tarafından kullanılan bir hastane gemisiydi. Gemi aynı yıl yapılan tadilatlarla çok kamaralı bir turistik yolcu gemisi haline getirildi, Ankara adı verildi. Beyaz boyalıydı, geniş salonları, rahat yemekhaneleri vardı. Sefere her çıkışı gazetelere haber oluyordu. Yıllarca hizmet ettikten sonra 1977 yılında emekli edildi ve parçalara ayrıldı.
GÜLCEMAL VAPURU
İlk adı Germanic, 1874 yılında Belfast kentinde Harland and Wolff firması tarafından inşa edildi ve 1911 yılında Osmanlı Seyr-i Sefain İdaresi tarafından satın alındı. Uzun yol buharlı yolcu gemisiydi. Amerika'ya giden Türk bayraklı ilk gemi olarak Türk sivil denizcilik tarihine geçti. 1950 yılında söküldüğünde 75 yıllık hizmet ömrüyle o tarihte dünyanın en uzun süre hizmet veren ikinci gemisi olarak kayıtlarda yerini aldı. 142 metre uzunluğunda, 14 metre genişliğinde ve su altında kalan kısmı yaklaşık 10 metre olan, üst güvertesi açık, iki bacalı, dört direkli, 5071 gross tonluk geminin teknesi su geçirmez perdelerle 8 bölmeye ayrılmıştı.
Günde 85 ton kömür yakarak saatte 15 deniz milin üzerinde bir hıza erişebilen geminin depoları 1.100 ton kömür alabilecek kapasitedeydi. Geminin yemek ve dinlenme salonları hayli geniş tutulmuş, geniş oyun yerleri , lüks restoranları, göz kamaştırıcı salonları ile lüks oteller ayarında yüzen bir saray görünümündeydi. Geminin birinci mevkiinde 220 yolcu ağırlanıyordu, ikinci mevki kamaraları yoktu ancak alt kısmında 1500 göçmen taşıyabilecek geniş koğuşları vardı.
TİTANİK
Titanik, White Star Line şirketinin sahibi olduğu Olympic sınıfı bir yolcu gemisidir.14 Nisan 1912’de ilk seferinde battı. Titanik, İrlanda tersanelerinde üretilen ve o zamana kadar görülmemiş ölçütlere sahip bir gemiydi. Geminin dizaynı Aleksander Carlisle tarafından yapılmıştı. Geminin mühendisiyse Thomas Andrews'ti. Titanik, 269.1 metre uzunluğuna, 28.2 metre genişliğe, 46.328 gros ton ağırlığa sahipti. Gemi 3.547 yolcu ve mürettebat taşıyabiliyordu. Titanik'in "Batmaz" özelliğini almasındaki en önemli etken, kompartımanlar arasındaki su geçirmez levhalardı. Herhangi bir su alımında bu levhalar kapatılarak su geçişi önlenecekti.
Titanik'in ilk seferi, Southampton ile New York arasıydı. 10 Nisan 1912'de Kaptan Smith'in komutasında ilk seferine başladı. 14 Nisan akşamı saat 23.39'da, New Foundland'ın güney açıklıklarında Titanik, buzdağına çarptı.
Batışı, 1517 kişinin ölümüyle sonuçlandı ve dünya savaşları dışındaki en büyük deniz felaketlerinden biri olarak tarihe geçti. Geminin enkazı, ancak 1985'te bulunabildi.
HAMİDİYE ZIRHLISI
Hamidiye, Abdülhamid kruvazörü olarak 1903 yılında Osmanlı donanmasına katılan ve 1908 yılında Hamidiye adı verilen savaş gemimizdir. Balkan Savaşı başlayınca Hüseyin Rauf Bey komutasında Karadeniz’de görevlendirildi. 1912 yılında Varna’yı ve Bulgaristan’ın diğer limanlarını bombaladı. 20 Aralık 1912’de bir Bulgar torpil gemisi tarafından vuruldu ve Haliç’te onarıma alındı. Kıdemli Yüzbaşı Hüseyin Rauf Bey komutasındaki Hamidiye Ege ve Akdeniz’de yedibuçuk ay süren Akın Harekatı’nda başarıyla görev yaptı. Hamidiye’nin başarısı Birinci Dünya Savaşı’nda Emdem, ikinci Dünya Savaşı’nda ise Scanhorst ve Bismarck gibi Alman kruvazörlerine ilham kaynağı oldu. 1947 yılında emekli edilen gemi 3800 ton ağırlığında ve 112 metre boyundaydı.
LİVADİA
1878 yılında inşa edilmiş Romanov hanedanı yatıdır. Üç buhar makinesi ile çalışan 4500 ton ağırlığında bir gemiydi. Geminin ilk seferi onun düz ve geniş omurgasının dalgalara kolayca yenilebileceğini ortaya çıkardı. Bu yüzden genellikle rıhtımlara bağlı olarak bekledi. 1926 yılında hurdaya çıkarıldı, motorları Rus savaş gemilerinde kullanıldı.
KRASHİN
1917 yılında ingiltere’de inşa edilen Krashin 1950 yılına kadar dünyanın en güçlü buzkıran gemisiydi. Özel gövde yapısı sayesinde buzun üzerine tırmanarak buzu kırabilen ilk gemiydi. Görevde kaldığı sürede kuzey buz denizinde yollar açtı, birçok kurtarma harekatına katıldı. Hem Çarlık Rusyası, hem SSCB, hem de Rusya Federasyonu tarafından kullanıldı. 1990 yılında emekli edildikten sonra St. Petersburg’ta müze olarak kullanılmaya başlandı.
