Bugünlerde, Musevi vatandaşlarımız Hamursuz Bayramı'nı kutluyorlar ve Mısır’da kölelikten kurtarılan Antik İsraillilerin göç hikâyesini anıyorlar. Hazreti Musa, antik şehir Tanis'in yakınlarında, Kızıldeniz'i ikiye ayırmış ve içinden yürüyerek geçilebilecek bir geçit oluşturarak halkını kurtarmıştı. Bugün ise hemen hemen aynı yerde, dip vakumu mu, rüzgar etkisi mi yoksa komplo teorilerine bakılacak olursa ikinci bir kanal gerekliliğine yönelik manuplasyon mu bilinmez ama The Ever Given gemisi, Süveyş Kanalı'nı tıkayarak dünya deniz ticaretine 30 milyar dolarlık zarar verdi. Allah’tan dev gemi yüzdürülebildi de küresel ticarete olumsuz etkisi sınırlı kaldı.

***

Süveyş Kanalı'nda, her yıl yaklaşık 18 bin gemi, bir milyon iki yüz elli bin ton yük ile geçiş yapıyor ve bu haliyle dünya ticaretinin yüzde 13’ünü gerçekleştiriyor. Bir yıl önceki veriler, uluslararası ticarette kullanılan 1.000 groston ve üzeri gemilerden oluşan ve toplam dünya ticaretinin yüzde 84’ünü gerçekleştiren dünya filosunun yaklaşık 1.9 milyar DWT yükü transfer ettiğini gösteriyor. Ülkemiz de 28.5 milyon DWT toplam kapasitesi ile dünya filosu listesinde 15’inci sırada. Türkiye, dış ticaret yüklerinin yüzde 90’ını deniz yoluyla taşınmaktadır ki bu da yaklaşık ihracat ve ithalat hacminin yüzde 60’ının deniz yoluyla gerçekleştirildiği anlamına geliyor, yani yaklaşık 238 milyar dolar... Bunun nedeni denizyolu taşımacılığının diğer taşıma türlerine göre çok önemli maliyet avantajlarına sahip olmasıdır. Örneğin, demiryolu taşımacılığına göre 3.5 kat, havayoluna oranla 20 kat ve karayoluna kıyasla da 7 kat daha ucuz transfer sağlanabilmektedir. Dolayısı ile dünya ticaretinin yüzde 84’ü deniz yoluyla Singapur, Şangay, Rotterdam ve Hamburg gibi dev aktif limanlar arasında en fazla da ham petrol ve minör dökme yük taşımacılığı başta olmak üzere 11 milyar tonun üzerinde yük 15 trilyon dolarlık bir ciroyu gerçekleştirmektedir.

Tabii dev limanlar kadar Süveyş gibi önemli kanallar da bu ticaretin önemli ayaklarından. Osmanlıların, 16 yüzyıllarda deniz mevzi komutanlığı olan bu liman, her ne kadar 1859’da kanalın açılması ile stratejik bir hale gelse de, tarihte II. Ramses döneminde bir kanal yapım çalışmasının yapıldığı biliniyor. Devam eden süreçte Romalılar ve daha geç dönemde Halife Ömer zamanında da kanalın açılması düşünülmüş ancak yapımı Portekizlilerin Baharat Yolu'nu keşfetmeleri sürecinde Osmanlıların bu kanala yoğunlaşmaları ile gerçekleşmiştir. Gerçi Napolyon Misır’ı işgal ettiği dönemde de Fransız mühendisler bir çalışma yapmış, Akdeniz ile Kızıl Deniz arasındaki 10 metre yükseklik problemini çözemedikleri için proje gerçekleştirilememişse de, daha sonra Osmanlılar, 10 yıllık bir çalışma ile kanalın açılması işini Fransız bir şirkete ihale edecektir. Ferdinand de Lesseps, Mısır Valisi Said Paşa’dan 1854'te bu konuda bir imtiyaz aldı ve inşaata ilk kazmayı 25 Nisan1859'da vurdu. 287 milyon Fransız altını maliyet ve yüzbinlerce işçinin emeği ile 11 yılda tamamlandı. İlk yapımda, 60 metre yüzey genişlik ve 22 metre dip genişliği, 1956'da yüzey genişliği 150 metreye vardırdı. Günümüzde 193 km uzunluğunda ve en dar yeri 300 metre genişliğinde. Kanalın yapımında yaklaşık 1 milyon işçinin çalıştığı ve on yıllık sürede iş kazaları, açlık, susuzluk gibi zor koşullar ve çalşışma şartları nedenleri ile 120 bin civarında Mısırlının hayatını kaybettiği tahmin edilmekte..

***

Nihayetinde, Arapça Süveyda sözcüğünden kök alan ve 'kalbin ortasında var olduğuna inanılan siyah benek' ya da 'kalpteki gizli günah' anlamındaki kanal, 17 Kasım 1869'da Mısır Hidivi İsmail Paşa tarafından, büyük bir törenle deniz ticaretine açıldı ama kanal, İngilizlerin ve Fransız özel sektörünün elinde kaldı ta ki 26 Temmuz 1956'da Cumhurbaşkanı Nasır'ın idaresindeki Mısır hükümetinin, kanalı millileştirmesine kadar.

Böylece, Süveyş Kanalı, önceleri Ümit Burnu'nu ve Afrika sahillerini baştan başa dolaşan gemilerin yolunu 17 bin 400 km’den 9 bin 880 km’ye indirerek nakliyet ücretlerini indirdi ve yolu kısalttı. 1970’lere kadar yılda ortalama 500 gemi geçerken bu sayı giderek arttı ve yılda 20 binleri geride bıraktı. Şimdilerde, küresel bağlamda başta gelen Panama, Kiel ve Korint dahil 48 kanala göre, 400 metrelik dev konteyner gemisi The Ever Given'in ulaşıma set çekmesi ile dünya gündeminde daha çok sözü geçen Süveyş Kanalı, ortaya çıkardığı yıllık 6 milyar dolar gelir ile de Mısır ekonomisinin can damarı!

.