Röportaj/ Engin YAVUZ
Bundan 10 yıl öncesine kadar Karaburun Yarımadası’nın Mordoğan- Yeniliman sahilindeki yüzlerce dekar alanda yapılan, ancak çiçek soğanlarına bulaşan hastalık yüzünden artık yalnızca Yeniliman çevresindeki toplam 156 dekar arazide yetiştirilen nergisler çiçek açtı.
Ağustos ayında dikilen ve sulu nergis olarak adlandırılan çiçekler, Yeniliman çevresini mis gibi kokuturken, iki gün üstüste esen lodos nedeniyle aniden çiçek açan nergisleri toplamakta zorluk çeken üreticiler, fiyatın da düşmesinden endişeli.
TARLALAR BEMBEYAZ
Yeniliman çevresinde karşılaştığımız ve burada 25 yıldan bu yana nergisi üretimi yaptıklarını belirten Vedat Gökçeler ile emekli maliyeci Önder Öğüt bu yılki verimden memnun olduklarını söylediler. “Çiçeklerin bir anda açması tarlalara güzellik kattı ama bizim için kötü oldu” diyen üretici Önder Öğüt, “Çünkü kısa sürede toplayıp İzmir’deki çiçekçilere ulaştırmamız gerekiyor. Ne kadar çabuk toplarsak o kadar kaliteli olur, biz de istediğimiz parayı kazanırız. 50’lik demetler halinde hazırlıyoruz ve çiçekçilere demeti 15 liradan satıyoruz” dedi.
Öğüt, “Biz para kazanıyoruz ama asıl parayı çiçekçiler kazanıyor. Onlar 3’lük demeti 5 liradan satıyor. Ocak ayından sonra da diğer nergis ve sümbüller çiçek açacak. Tarlalardan Mart ayına kadar çiçek toplanır. Fiyat da biraz yükselir diye umut ediyoruz ” diye konuştu.
FESTİVAL 14 OCAK’TA
Nergiste verimin her geçen yıl azaldığını ve nematod ve nergis soğanı sineği hastalıklarıyla mücadele edilemediğini belirten Yerel Gündem 21 yetkilileri ise, “Büyükşehir Belediyesi Kırsal Kalkınma projeleri kapsamında bölgede üreticilere nergis soğanı dağıtacak. 14 Ocak’ta Yeniliman’da bu nedenle Nergis Festivali düzenlenecek” dediler.
HASTALIĞI YENİYORUZ
Karaburun Ziraat Odası Başkanı Gazanfer Yavaş, son yıllarda verimi ve kalitesi azalan nergisin üretimini arttırmayı hedeflediklerini belirtti. Yöre halkının 2005'den bu yana nergis ürettiğini hatırlatan Yavaş, şunları söyledi:
"Karaburun nergisinin dikim alanı 2005 yılında 4 bin dekar iken 2017 yılında 156 dekara kadar geriledi. Nematod hastalığıyla mücadelemiz devam ediyor. Mücadelede başarılı olduk. 40 derecede nergis soğanını ilaçlayıp kurutuyoruz, tarlanın da ilaçlamasını yapınca yüksek gelir elde ediyoruz. Dikimleri Ege Üniversitesi kontrolünde yapıyoruz. İzmir Kalkınma Ajansına başvurarak nergisin pazarlanması ve dünyaya tanıtılması için proje sunduk. Çalışma sonunda 500 bin lira yatırım desteği aldık. Nergisi canlandırmak için Karaburun Kalkınma Kooperatifi bünyesinde soğuk hava deposu kurduk. Büyükşehir Belediyesi soğuk hava depolu bir kamyon verdi. Soğuk hava deposunda 27 gün boyunca nergisi beklettik. Tarladan yeni kopmuş nergisi saksıya koyduğumuzda 15 gün canlılığını korudu."
NERGİS MARKA OLACAK
Karaburun Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü yetkilileriyle birlikte nergisin coğrafi işaretini almak için Ekim 2016'da Türk Patent Enstitüsüne başvurduklarını belirten Yavaş, şunları ekledi:
"Dünyanın her tarafında nergis yetişiyor ama Karaburun nergisinin kokusu daha farklı olduğu için coğrafi işaret başvurusunda bulunduk. 6 ay içinde sonuçlanacak. Bu işaretle birlikte yarımadada yetişen nergis tüm dünyada tanınıp marka olacak. Bu sayede aradaki aracıları çıkartıp Kalkınma Kooperatifi olarak İstanbul ve Ankara'ya çiçeğimizin satışını biz yapacağız. Nergisi her zaman değerinde üreticiyi koruyarak satacağız."
TEKLİFLER ÇOK CAZİP
Bu arada İzmir-Karaburun arasındaki ulaşımı ve bölgenin yapılaşmasını kolaylaştıracak karayolunun yapımı büyük bir hızla ilerlerken, yatırımcılar ve müteahhitler nergis üreticilerinin kapılarını çalmaya başladı. Nergis üretiminden elde ettiği kazançla geçinemeyen üreticiler, 1 dekarlık tarla için kendilerine teklif edilen 300-350 bin lira arasındaki rakamlara “Hayır” diyemiyor. Yeniliman’ın Karaburun yarımadasının en bakir bölgelerinden olduğunu belirten doğaseverler ise, bölgede yapılaşma hızlandı, arsalara çok talip var, çok yakında hem Yeniliman’ı kaybedeceğiz hem de sadece buraya özgü nergis üretimi de sona erecek.
Başarılı projeyle hastalık önlendi
Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü’nden Prof. Dr. Ercan Özzambak ve ekibi tarafından Mordoğan ve Karaburun yöresinde yapılan inceleme sonucunda yörede nergis tarımının iki tarımsal zararlı ve tarımla uğraşan nüfusun azalması nedeniyle giderek gerilediği saptandı. Bu amaçla hazırlanan Mordoğan’da Nergis Çiçekçiliği’nin Sürdürülebilir Tarım Yaklaşımıyla İyileştirilmesi ve Kırsal Kalkınmaya Katkısı Projesi kapsamında sorunun çözümü için 2005 yılında araştırma ve eğitim çalışması başlatıldı.
Karaburun Yerel Gündem 21 ve Mordoğan Kültür Sanat Vakfı girişimiyle nergiste verimi azaltan nematod ve nergis soğanı sineklerini etkisiz hale getirmek üzere de özel bir alanda soğanların dikimden önce sıcak suda bekletilmesi uygulaması gerçekleştirildi ve başarılı sonuç alındı.
Tarımla uğraşan nüfusun azalması ve yaşlanması gerçeğinden yola çıkılarak da ayrıca, işlerin daha hızlı, kolay ve tekniğine uygun olarak yapılabilmesi için nergis dikim makinesi planlandı. Bu makine dört sıralı dikim yapabilecek, dikim sonrasında yüksek tavalar oluşturacak şekilde tasarlandı ve Ödemiş’te imal edildi. Ayrıca soğan söküm makinesi de imal ettirildi. Ayrıca deneme tarlasında dikim yapılarak hastalıksız, başarılı çiçek hasadı gerçekleştirildi. Bu sonuçlar üretim konusunda karamsar olan üreticileri yeniden umutlandırdı.
Verimliliği ve üretimi giderek azalan Karaburun Nergisi’nin yarımada için eskisi gibi bir ekonomik değer haline gelebilmesi için 2010 yılında Karaburun Çevre Kültür Turizm Birliği ve Karaburun Yarımadası YG-21 tarafından, “Nergis Çiçeği ve Hastalıkla Mücadele Yöntemleri” konulu bir toplantı düzenlendi. Yarımadadaki muhtarların da katıldığı toplantıda Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölüm Başkanı Prof Dr. Ercan Özzambak tarafından bir sunum yapıldı. Sunumda 2006 yılında Mordoğan’da uygulanan ve başarı kazanan proje anlatıldı ve toplantı sonucunda nergiste yaşanan hastalık sorununa çözüm için Karaburun merkez ve 10 köyde proje hazırlanması kararı alındı.
PROJE UYGULANDI
Bu kapsamda İzmir Kalkınma Ajansı’nın (İZKA) açmış olduğu Tarım ve Kırsal Kalkınma Mali Destek Programı’na Karaburun Yarımadası’nda Nergis Çiçekçiliğinin Sürdürülebilir Tarım Metodlarıyla İyileştirilmesi İçin Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Çalışmaları adlı proje hazırlandı.
Proje ile nergis soğanında var olan hastalığın iyileştirilmesi, nergis çiçeği üretiminin miktar ve kalite olarak arttırılması, nergis üretimine yönelik yeni makine sistem ve tasarımlarının geliştirilmesi, nergis çiçekçiliğinin istihdam ve geliri arttırarak Karaburun yerel ekonomisine önemli boyutlarda katkı vermesinin sağlanması, nergis çiçekçiliğinin yerel halkın sosyo-kültürel kalkınmasına destek vermesi amaçlandı.
ADI MİTOLOJİDEN
Mitolojik öyküye göre, dünyanın en yakışıklı erkeği Narkissos, Karaburun'da yaşamış. Bu erkeğe çevrenin tüm kızları, hatta perileri bile aşıkmış. Narkissos'tan yüz bulamayan perilerden biri tanrı Zeus'a yalvararak Narkissos'un cezalandırılmasını ister. Tanrı, aşkına karşılık bulamayan perinin bu isteğini kabul eder ve ''Başkalarını sevmeyen kendisini sevsin'' der. Erkek güzeli Narkissos bir gün susadığında su içmek için göle eğilir, suda kendini görür ve kendi kendine aşık olur ama bu sırada düştüğü gölde boğulur. Narkissos'un bu ölümü kendisini seven iyi yürekli perileri çok üzer. Sevdikleri yakışıklı adamı sudan çıkartıp gömmeyi düşünürlerken, sudan hiç bilmedikleri, görmedikleri bir çiçek çıkmaya başlar. Periler, rengiyle ve kokusuyla çok beğendikleri bu çiçeğe Narkissos adını verirler.
