Cin Şişeden Çıktı

Neptün Soyer, 6 kadın arkadaşıyla biraraya gelerek önce kooperatif kurdu. Önce Seferihisar Kaleiçi pazarının kurulmasına öncülük ettiler daha, sonra kadınların el ürünlerini internetten pazarladılar.

İzmir’in en güzel ilçelerinden biridir Seferihisar. Belediye Başkanı Tunç Soyer, Türkiye’yi ilk kez yavaş şehir (Citta Slow) kavramı ile tanıştırınca daha da ünlendi. Ama ona belki asıl şöhreti yöresel zenginlikleri, tatları öne çıkaran Kaleiçi Pazarı getirdi.

Gidenler bilir, Seferihisarlı kadınlar el emekleriyle, özgünlüğünü yitirmemiş, şık, beyaz sokaklarda kurulu pazarda harikalar yaratır.
Bu atmosferi oluşturan ve üzerine el ürünlerini, yöresel lezzetleri kurduğu kooperatifle pazarlayan bir isim ise yavaş yavaş sivrildi. Bir başkan eşinin, ilçesindeki kadınları ekonomik ve sosyal hayata katma çabasının üzerine geçti gelişmeler. Öyle ki, 6 kadın arkadaşıyla kurduğu kooperatifle önce KÖY KOOP İzmir Başkanı oldu ardından bir ay önce de Genel Başkanlığa geldi Neptün Soyer.

Seferihisar Soyer’in azminden söz ederken, tarım sektörü ise adeta ikiye bölünmüş durumda.
Kimi kesim üretimi bilmediğini, topraktan anlamadığını iddia ettikleri bir kadının KÖY KOOP Başkanı olmasını eleştirirken, Soyer ise “merak etmesinler en az onlar kadar kooperatifçiliği biliyorum” diyor.
Adından son zamanlarda sıkça söz ettiren Neptün Soyer’e kendisine yöneltilen eleştirileri sorduk, hedeflerini öğrendik.



 Sizi KÖY KOOP Genel Başkanlığına götüren macera nasıl başladı?

• Tunç’un, Seferihisar belediye başkanı olduğu 2009 yerel seçim öncesinde kadınların sosyal, ekonomik hayata nasıl katılacaklarına dair kafa yoruyorduk. Karşımıza şöyle bir tablo çıktı: Kadınlar evlerindeler, meslekleri yok ancak mutfağa inanılmaz hakimler. Mutfak gastronomisinden anlıyorlar.
   

Kooperatif kurdunuz…

• Evet, kadınlar üretsin, biz onlara AR-GE çalışması yapalım dedik. Ürünü nasıl daha iyi üretecekler, en mühimi nasıl pazarlayacak, sürekliliği nasıl sağlayacaklar? Tarladan sofraya zincirin lojistiğini hazırlayalım istedik. En iyi örgütlenme, kooperatif örgütlenmesidir. Seferihisar zaten tarım memleketi. 7 kadın tarımsal kalkınma kooperatifi kurduk. Üreticilere önderlik edecek bir beyin takımı yaratmaya özen gösterdik. Örnek proejeler oluşturarak Seferihisar’da kelebek etkisi yarattık.

 Kadınlar kooperatife hemen ilgi gösterdi mi?

Çok. Mesala Nuran diye bir ablamız var. Eşi polis memuru. Nuran tarhana yapıp satacağım dedi. Kocası aynen ona şunu söylemiş; “Günde en fazla 25 TL kazanırsın, ben sana 50 TL vereyim evde otur...” Ancak biz kadınların çalışmasının sadece ekonomik bir sorun olduğunu düşünmüyoruz. Zaten olay büyüdü ve şimdi kadınlar. “Pazarda terapiye gitmiş oluyorum bir de üzerine para alıyorum” diyor. Evet benim hikayem böyle başladı.

İnternet üzerinden pazarlama sizi zorlamadı mı?

• İlk pazarlamayı yaptığımızda tüzüğümüze uyduramadık. Çünkü tüzükte e-ticaret diye bir şey yok. Çabaladık ve başardık. Seferipazar.com’u kurduk. Hatta Türk Bilişim Derneği tarafından Türkiye birincisi seçildik. Ardımızdan tüzükler değişti.

Tarhanayı internetten pazarlamak nasıldı?

• Çok zor. Bilhassa kargo ayağının çok zor olduğunu gördük. Ancak talep hazır. İstanbul ilgisi kooperatifimizi ayakta tutuyor, kasamız boş kalmıyor. Tarım artık çok popüler. İyi ürün üretip markalaşırsanız şansınız her zaman var. İstanbul’da 20 milyon kişi doymak zorunda.

Arkanızda kaç kadın var?

• Binlerce. Seferihisar Sığacık pazarında gördüğünüz tüm kadınlar. Salı pazarındaki kadınlar istinasız bizimle.

 Gelelim size. Aslında matematik öğretmenisiniz.

• Evet. İlk tayinimin çıktığı yer, KÖY KOOP’un kurucusu olarak bilinen Mahmut Türkmenoğlu’nun Bademler Köyü’ydü.

Aslen nerelisiniz?

• Köklerimiz Karadeniz. Babam askerdi, Balıkesir’de doğdum. Babamın tayini Batman’a çıktı, sonra İstanbul ardından 1980 yılında İzmir’e geldik. 28 yıldır Seferihisar da yaşıyorum.

 Kooperatif kurdunuz, ardından KÖY KOOP İzmir İl Birliği’ne ortak oldunuz ve şimdi de Genel Başkansınız. Hızlı olmadı mı?

• Niye yavaş olsun ki? Herkes bir çalışırken ben 10 çalıştım. Kişilerin değişmesi ile kurumlar zenginleşir.

EN AZ ONLAR KADAR BİLİYORUM

Sizin toprağı bilmediğiniz, üretimden gelmediğiniz eleştirileri var

• Bunu söyleyenler, tarlada değil, takım elbiseleri ile Ankara’dalar. Müdürlerin odasında çay içiyorlar. Bu iddia sahiplerinin diplomalarını merak ederim. Benim matematik eğitimi almam, analitik bakış, işimi kolaylaştırıyor. Bana senin tırnaklarında toprak var mı? diyorlar. E yok. Ama Allah bana bir beyin vermiş, sorunları tek tek çözüyoruz. Mandalinayı da, zeytini de, toprağı da bilirim. En az bana bunu söyleyenler kadar kooperatifçiliği de biliyorum. Tarım Bakanı ziraat mühendisi değil, çok iyi bir işletmeci. Ve ben bunu çok önemsiyorum.

Alınıyor musunuz bu söylentilere?

Benim KÖY KOOP egom var, Neptün Soyer egom yok. Ayrıca Kaliforniya’da yaşamıyorum. Seferihisar’da sürekli üretimin içindeyiz.

KÖY KOOP Başkanı oldunuz karşınıza nasıl bir tablo çıktı?

• Çok bölünme olmuş. Bize benzer başka tarımsal kalkınma kooperatifleri var. Ortaklarımız başka birliklere de ortak. E süt primini kim alacak? Tercihe kalıyor ama üreticiyi bunlarla yormamak gerekli. Var olan sistemin hallaç pamuğu gibi atılarak, en tepede devlet erkinin olduğu piramit yapı kurulmalı.

Size bağlı kaç kooperatif var?

• 1500 tarım kooperatifimiz ortağımız.

İzmir’de tüm kooperatifler ortak mı?

• Hayır. 250’ye yakın tarımsal kalkınma kooperatifi var bunun 100’ü bizde. Sadece isimlerini iyi bildiklerimiz değil, köylerde gayet başarılı kooperatiflerimiz de var. 13 ilde kooperatif ortaklarımızı tek tek ziyaret edeceğiz.

Neden sadece 13 ilde örgütlüsünüz?

• 2000 yılından sonra il birliklerimizin kurulması engellenmiş. Dikey büyüyemiyoruz. Mesala başka illerden arayıp KÖY KOOP çatısına gelmek istiyorlar. Önce HAYKOOP’a, TAR KOOP’a üye ol demek zorunda kalıyoruz. Bu yanlış mutlaka değişmeli.

HAL KURACAĞIZ

Başkan seçildiniz, ilk çalışmalar neler olacak?

• Bakanlıkta pazarlama daire başkanı ile görüştüm. Çünkü büyük marketler bizi arayıp, taleplerini söylüyorlar. Var diyoruz. Kasalayıp gönderin diyorlar. Nereye kasalayacağız? Üretici “Gel benim barbunyamı al” diyor. İşte aracılar sizi orada kullanmaya başlıyor. Şimdiye kadar ürünümüzü pazarlayacağımız bir halimiz dahi olmamış.

Hedefiniz nedir?

• Biz KÖY KOOP olarak hallere girmek istedik. Denedik. Başarılı olamadık. Yeni Hal Yasası ile 50 üretici bir araya gelerek kendilerine bir hal kurabiliyor. Ticaret Bakanı’ndan randevu istedik. Sağolsun verdi. Biz de Sayın Bakan’dan bunu rica ettik. “Mevcut hallere girmeyelim, kendi halimizi kuralım” dedik. Şimdi bunun hazırlıklarını yapıyoruz. Üreticiden tüketiciye gerçek bir köprü oluşacak.

 Markalaşma çabanızı köy kooperatiflerine de taşıyacak mısınız?

• Elbette. Ürünlerin butik pazarlamasını sağlayacağız. Ayrıca alanda eğitimlere başlayacağız. Zeytinyağı üretene dünyadaki zeytinyağı ile nasıl mücadele edeceği, nasıl ilaç vereceği ile ilgili eğitimler vereceğiz. Her kooperatif üyemiz ne ürettiğini, ticaretinin nasıl yapılması gerektiğini iyi bilecek. Don oldu, ürün alamadım diyerek ağlayan bir köylü istemiyoruz.

Elinizde bir envanter çalışması var mı?

Hayır. Onu da hazırlayacağız. Ayrıca kooperatifleşmenin örgütlenme yapısını, görev tanımını tekrar yapmalıyız. 3 ayrı Bakanlıkla muhatabız. Tarım, Orman ve Ticaret Bakanlığı. Bu düzelmeli. Kooperatifçiliğin en güçlü olduğu ülkelerden Almanya’da kooperatiflerin Bakanlıklarla ilgisi yok. Kenya’da, Uruguay’da bile daha bağımsızlar.

Yani yeni hamleleriniz başlıyor.

• Evet, ortaklarımızı kredilendirme, hibe ve diğer çeşitli desteklerden de yararlandırmaya çalışacağız. DGRV Alman Kooperatifler Konfederasyonu ve HAYKOOP’la birlikte projeler geliştireceğiz.

İNSTAGRAMDA TARLA PAZARI

 Kemeraltı’nda satış mağazası açmışsınız.

• Evet mağazamızı her gün instagramda paylaşıyoruz. Şimdi tarlaları da koyacağız. Belki bir otel diyecek ki, sen benim için şu kadar süre iyi tarım uygulamaları yap. İnstagramda tarla pazarlayacağız.

 Çok konu var…

• Evet insanı heyecanlandırıyor ve bildiğim kadarıyla gerçekleştirdiğimiz hamleler, çalışmalarımız uykuları kaçırıyor. Ancak tüm bunları tek başına ben yapamam. Kooperatifçilik mezunu biri de yapamaz! Tırnağında toprağı olan, kafasında yeni fikirleri, azmi olanlarla bir araya geleceğiz. Ya birleşeceğiz ya da kurtlar sofrasına dönüşeceğiz.

Seferihisar’da geliştirdiğiniz kooperatifçiliği Türkiye’ye taşıma peşindesiniz diyebilir miyiz ?

• Aslında kooperatifçilik zaten dünyada örnek. Biz bunu doğru uygulayalım yeter. Ben Seferihisar’da yaparım, sen Ödemiş’te yaparsın ama doğru yapalım.

Neptün Soyer Seferihisar’da hayallerine ulaştı mı?

• Hepsine. Seferihisarlı kadınlarla birlikte çok yol aldık. Bu pazarları kurarken yanımda çalışan 65 yaşında Songül Teyze vardı. Çocuklarımı beraber büyüttük. İlk ona söyledim, Songül Teyze sen çık şu pazara diye. Oğlu izin vermedi. Sonra yavaş yavaş bir şeyler çıkardı evinin önündeki tezgaha. Sonra bana bir masa yapsana dedi. Tamam sana en güzelini yaptıracağım dedim. Bir yıl sonra “Ben işi bırakıyorum. Pazarda çok kazanıyorum, sen bana o kadar vermiyorsun” dedi. Şimdi o pazarda yüzlerce kadın var. Songül Teyze’nin ona engel olan oğlu şimdi tepsileri fırına götürüyor. Bu elbirliği ile oldu. Kadınlar üretimi keşfetti. Cin şişeden çıktı, bir daha girmez.

Şimdi rüyanız nedir?

• KÖY KOOP ‘un şanlı tarihine yakışan, üreten, ortaklarının yeniden benimsediği bir noktaya gelmesi. Yılmıyacağım, yorulmayacağım. O kadar keyif alıyorum ki. Hatta buradan kendime sanatsal faaliyet de çıkardım. El fotoğrafları çekiyorum. Enginar soyanın başka, bamya üretenin eli başka. Bilim ve sanatla buluşturduğunuz iş mutlaka başarıya ulaşır.

Peki Tunç Soyer İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı olsa işiniz kolaylaşmaz mı?

• Cevap yok. Ya da şöyle diyeyim toprağa, üreticiye önem veren, öncelik gören kim olursa olsun işimiz kolaylaşır. 52 yaşındayım En keyifli öğretmenlik yıllarımı geçirmişim, turizmde çalışmışım, bir dönem siyasette aktif rol almışım, batmışım, çıkmışım, çocuklarımı keyifle okutmuşum. Belirli bir yaştan sonra memleket meselesidir bu.

Son sorumuz şu olsun; eşiniz belediye başkanı olmasaydı Neptün Soyer bu başarıyı yakalar mıydı?

• Tunç’un belediye başkanı seçilmesinin elbette etkisi var ama tüm projelerin en göbeğindeydim ben. Kadınlarla her projenin içindeydim. 10 sene önce sorsanız mütevazılıktan tam yanıt veremeyebilirdim. Ancak bugün söyleyebilirim; Neptün Soyer’in çok emeği var.

KÖY KOOP’A SAYGI BÜYÜK

• “Bizi hala şu eski KÖY KOOP mu diye biliyorlar. Bir jenerasyon zaten çok saygı duyuyor. Köylere gittiğimiz zaman ayağa kalkıyorlar. Bir amca kızım şu köye KÖYKOOP arabasını getirdin ya ölürsem gam yemem dedi. O kadar güzel şeyler yaşıyorum ki”

BIRAKSINLAR ARTIK BAKANI

• “Geçenlerde Bakanlıktaydım hayırlı olsuna gelen gelene. Dedim ki arkadaşlarıma Allahaşkına Bakanın etrafında dolanmayı bıraksınlar, bırakın adamı ya. Bir çalışalım. Bitmedi o çay içmeler”

SEFERİHİSAR’I HAKKARİ’DE ANLATTIK

• “Bizi bu kış Hakkari Yüksekova’dan aradılar. Tereddütsüz kabul ettik. Köy Koop ü davet ettiler. Hakkari Tarım İl Müdürlüğü’nün uluslararası projesiydi, kadınlara sera kurdurmak için. Anneme söylemedim gideceğimiz yeri ve gidince gördük ki panzerler askerler, resmi araba karşılamasa havaalanından mezraya bir günde gidemezdik. Yaptığımız çalışmaları oradaki kadınlarla paylaştık..”

OY VERENLER ERKEK

• Neptün Soyer önce İzmir’deki kooperatiflerin üst çatısı İzmir Köy Koop İl Birliği’ne ortak oldu. Sonra bu birliğin il başkanlığını yürüttü, 2018’de de genel başkanlığına geldi. Üstelik erkeklerin oylarıyla geldi. Soyer “Farklı geldim diye düşünüyorum. Herkese teşekkür ediyorum. Bütün oy verenler erkek. Kadın yandaşları oy verdi diyemezler, hiç kadın yoktu” diyor.