Elazığ’ın Harput Mahallesi, tarihi ve kültürel zenginliğiyle Anadolu’nun önemli yerleşim yerlerinden biridir. Harput Mahallesi’nde Harput Kalesi’nin hemen yanında yer alan Harput Ulu Camii ise, hem mimari hem de tarihi açıdan dikkat çeken bir yapıdır. Harput Ulu Camii, Büyük Selçuklular döneminde bin 157 yılında Fahrettin Karaaslan tarafından yaptırılmıştır. Cami, İran Selçuklularının İran bölgesinde inşa ettikleri ulu camilerin Anadolu’daki ilk örneklerinden biridir. Caminin içindeki orijinal minberi ise, Selçuklu sanatının inceliklerini yansıtan bir eserdir.
Caminin minaresi Pisa Kulesi’ni andırıyor
Harput Ulu Camii’nin en ilginç özelliklerinden biri ise, minaresinin sonradan oluşan eğriliğidir. Caminin minaresi, 3 ile 7 derece arasında değişen bir açıyla eğimli durmaktadır. Bu eğrilik, camiyi ziyaret edenlerin dikkatini çekerken, İtalya’da bulunan ünlü Pisa Kulesi’ni de akıllara getirmektedir. Pisa Kulesi’nin eğikliği ise, yaklaşık 4 derecedir. Bu da, Harput Ulu Camii’nin minaresinin, Pisa Kulesi’nden daha eğri olduğu anlamına gelmektedir.
Minarenin eğriliği yapıyı ayakta tutuyor
Harput Ulu Camii’nin minaresinin eğriliğinin, yapıyı ayakta tutan bir faktör olduğunu belirten Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi öğretim üyesi Doç. Dr. İsmail Aytaç, cami hakkında şu bilgileri verdi: “Harput Ulu Camii, son yıllarda yaptığımız araştırmaların odak noktasında yer alıyor. Harput iç kalesindeki kazılarımızın yanı sıra, caminin etrafında da bazı sondajlar gerçekleştirdik. Caminin minaresinin eğriliğini de Malatya Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından yapılan bir ölçümle tespit ettik. Minarenin eğriliği, yapının esnemesinden kaynaklanıyor. Bu da, yapının statik dengesini sağlıyor. Minarenin şu anki şerefenin üst kısmı, en az mevcut olduğu kadar daha yüksekti. Ancak zamanla yıkıldı. Restorasyon çalışmalarında, minarenin mevcut halinin korunması için çaba gösteriyoruz.”
Caminin restorasyonu için proje hazırlanıyor
Harput Ulu Camii’nin restorasyonu için proje hazırlama aşamasında olduklarını söyleyen Doç. Dr. Aytaç, caminin önemine dikkat çekti: “Harput Ulu Camii, hem Harput’un hem de Anadolu’nun kültür hayatında önemli bir yere sahiptir. Cami, sığsız tuğlalarla inşa edilmiş ve hem inşaat hem de dekorasyon olarak kullanılmıştır. Caminin etrafında o döneme ait birçok yapı olduğunu biliyoruz ve son sondajlarda da bunların temelleri ortaya çıktı. Caminin restorasyonu için proje hazırlanıyor. Buradaki ana amaç, minarenin eğriliğine herhangi bir müdahalede bulunmadan, yapıyı gelecek nesillere aktarmaktır.”
