Mustafa Suphi kimdir?
Mustafa Suphi, doğduğu yer olan Giresun kazasındaki Trabzon vilayetinde Osmanlı Devleti'nin son dönemi ve Millî Mücadele'nin başlangıcında adı sıkça anılan bir aydındır. İlkokulu Kudüs ve Şam'da, lise eğitimini Erzurum'da almış ve İstanbul Hukuk Okulu'nu bitirdikten sonra Paris'te Ekonomi bölümüne kaydedilmiştir. Bu yıllarda yenilikçi fikirlere ve İttihat ve Terakki hareketine ilgi göstermiş ve Tanin gazetesi'nin muhabiri olarak çalışmıştır. 1908'de İkinci Meşrutiyet'in açıklanmasından sonra İstanbul'a dönerek Tanin, Servet-i Fünun ve Hak gibi önemli gazetelerde yazılar yazdı. Yüksek Ticaret Okulu, Yüksek Öğretmen Okulu ve Galatasaray Lisesi'nde hukuk ve iktisat dersleri verdi. 1911 yılına kadar İttihat ve Terakki Partisi ile ilgilendi ve o yıl partinin genel kongresinde Anadolu delegesi olarak katıldı, fakat parti yöneticileri ile anlaşmazlıklara düştü. Ayrıldığı partinin yönetimine muhalefet eden Mustafa Suphi, İstanbul'dan uzaklaştırıldı ve 1913'te Sinop'a sürgüne gönderildi.
Mustafa Suphi Çarlık Rusya'da ne yaptı? Mustafa Suphi Sosyalizmi ne zaman benimsedi?
Sinop'da kısa bir süre sürgün hayatı yaşadıktan sonra, arkadaşlarıyla birlikte Kırım'a kaçtı. Çarlık Rusya'sında siyasi mülteci olarak yaşadı, ancak 1. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla birlikte Osmanlı Devleti'nin de savaşa girmesi üzerine Rusya tarafından esir olarak tutuldu. Mustafa Suphi, sürgünde bulunduğu Kırım ve Ukrayna gibi yerlerde, Çarlık Rusya'ya karşı mücadele eden ve Lenin'in fikirlerini benimseyen ihtilalcilerle tanışarak etkilendi. 1917 Ekim İhtilali'ne kadar, esir Türk askerleri arasında Bolşevik fikirlerin yayılmasına çalıştı.
Mustafa Suphi Ekim İhtilalinde ne yaptı?
Ekim İhtilali sonrası serbest kalan Suphi, Moskova'da Halk Komiseri Josef Stalin'in yardımcısı Sultan Galiyev'in sekreterliğini üstlendi.Suphi, Kırım ve Ukrayna'daki Türk asıllılar ve esir Türk askerleri arasında ideolojik faaliyetler yürüdü ve Kızıl Ordu içinde örgütlenerek Rusya'daki iç savaşa katıldı. Yeni Dünya gazetesini de çıkardı. Moskova'da, I. Türk Sosyalistleri ve I. Müslüman Komünistler Kongreleri'nin toplanmasına öncülük etti.
TKP nasıl kuruldu? TKP nerede kuruldu?
Bakü'ye gelerek Türkiye Komünist Partisi'nin kurulmasına yardım etti. TKP I. Kongresi'nde, sosyalistlerin birliğini sağlamaya yönelik etkin girişimlerde bulundu.
Mustafa Suphi, 2 Türk delegeden biri olarak, Komünist Enternasyonal'in 2. Kongresine katıldı. Türkiye Komünist Partisi (TKP), Anadolu'ya odaklanma kararı aldığından, Mustafa Suphi, TKP'nin Türkiye'deki etkinliklerini ve örgütlenmesini yapmak için 28 Aralık 1920'de Bakü'den Anadolu'ya, Kars'a geçti. Aynı zamanda, Ankara'ya giderek, Mustafa Kemal Paşa ile görüşmeyi de hedeflemişti.
Atatürk'ün komünizme bakışı nasıldı? Mustafa Suphi ve Atatürk arasındaki ilişki
Mustafa Kemal Paşa o dönem emperyalistlerle mücadele ediyordu. Mustafa Kemal Paşa'ya emperyalizmle mücadelede bir sempati duyuyordu. Kemal Paşa, Türkiye'nin müstakil bir devlet olduğunu ve Rusya Bolşevik Cumhuriyeti ile herhangi bir siyasi ilişki kurmamaya karar vermişti. TBMM kürsüsünden de bu düşüncesini açıkça ifade etmişti: "Meclis ve Hükümet, komünistlik ve Bolşeviklik esasatını hiçbir zaman açıklamamıştır. Bu serseriler memleketimize ve milletimize zarar vermek istemiş, bu niyetleri için Türkiye Komünist Fırkası'nı kurmuşlar. Bunlar arasında Mustafa Suphi de bulunuyor. Bunlar gerçekte vatanseverlik ve milliyetçilik hissiyle değil, Moskova'daki yöneticilere yaranmak için para kazanmak ve kendilerini himaye etmeleri amaçlı serseri faaliyetler yapmışlar.Bunlar, Rus Bolşevizmi'ni memleketimize sokmak için çeşitli kanallardan hareket etmişlerdir. Bu şekilde, memleketimize dışarıdan komünizm akımı sokulmaya başlanmıştır..."Mustafa Kemal Paşa kararlı bir tavır sergileyerek, Türkiye Komünist Fırkası'nın faaliyetlerini tehlikeli görür. Aynı fikirde olanlar arasında 15. Kolordu komutanı Kazım Karabekir Paşa da bulunur ve bu tavır doğu halkı tarafından da desteklenir.
Mustafa Suphi'nin Ölümü
Mustafa Suphi ve ekibinin Kars ve Erzurum'a gelişi, halkın protesto edilmesi ile karşılaşır.Erzurum halkı Mustafa Suphi ve ekibini şehre almaz ve Trabzon'a gitmek zorunda kalırlar. Amacı Samsun'dan Ankara'ya gitmek ve Mustafa Kemal Paşa ile görüşmektir, ancak Trabzon'daki protestolardan dolayı Batum'a ve sonrasında Bakü'ye geri dönmeye karar verirler. Trabzon'daki olaylar devam eder ve takayla denize açılmak zorunda kalırlar.Trabzon'daki halkın protesto ve karşı çıkışı, Bolşevik ve komünist düşmanlığı sonucu Mustafa Suphi ve ekibinin takaya bindiği gemiyi Yahya Kaptan ve adamları engelledi ve 28-29 Ocak 1921'de onları öldürüp denize attı. Mustafa Suphi ve arkadaşlarının ölümü, Millî Mücadele sürecindeki polemikli olaylar arasındadır.
