Türkiye çay sektöründe neredeyse dört on yıldır faaliyet gösteren dünya markası Lipton, Rize’deki yaş çay işleme tesislerini devrederek üretim defterini kapattı. 1986’dan bu yana Türkiye’nin çay üretim merkezlerinden Rize’de faaliyet yürüten şirket, aldığı kararla sektörde önemli bir değişimin fitilini ateşledi.
İngiltere merkezli dev marka, Rize’nin Pazar ve Fındıklı ilçelerinde bulunan iki büyük tesisini Öz-Gür Çay A.Ş.’ye devretti. Böylece Lipton’un Türkiye’deki yaş çay üretimi tamamen son buldu.
Rekabet Kurumu onayı sonrası süreç hızlandı
Şirket, daha önce tesislerin devri için görüşmeler yürütüldüğünü açıklamış; ancak süreç Rekabet Kurulu’nun resmi onayını bekliyordu. Onayın çıkmasıyla birlikte devir işlemleri tamamlandı ve Lipton Türkiye’de “üretici” kimliğini bıraktı.
Devrin ekonomik boyutunun yanı sıra sektörde yarattığı yankı da büyük oldu. Zira Lipton’un Türkiye çay pazarındaki varlığı onyıllardır güçlü bir üretim ağına dayanıyordu.
“Tamamen çekilme değil, strateji değişikliği”
Sektör kaynakları, yaş çay üretiminden çekilmenin Lipton’un Türkiye pazarından tamamen çıkması anlamına gelmediğini vurguluyor. Aksine şirket, yatırımlarını farklı bir yöne kaydırmış durumda.
2025 yılında Sakarya’da 30 milyon avroluk yatırımla kurulan harmanlama ve paketleme tesisi, Lipton’un Türkiye’deki yeni operasyon merkezi olarak faaliyet göstermeye devam edecek. Böylece marka, üretimden çekilse de pazardaki varlığını “paketleme ve harmanlama odaklı” sürdürecek.
Çay sektöründe ikinci büyük devir
Lipton’un üretimden çekilmesi, çay pazarındaki tek büyük hareket değil. Aynı yıl içerisinde ABD merkezli JDE Peet’s bünyesindeki Ofçay da yerli bir üreticiye devredilmişti. Bu gelişmeler, yabancı firmaların Türkiye çay üretiminden adım adım çekilmeye başladığı yorumlarını beraberinde getirdi.
Uzmanlara göre, özellikle maliyetlerin artması, piyasa rekabetinin kızışması ve girdi fiyatlarındaki dalgalanmalar yabancı yatırımcıların üretimden çekilme motivasyonunu artırdı.
Rize’deki devir bölge ekonomisini nasıl etkileyecek?
Rize’de binlerce üreticiyi ilgilendiren bu kararın çay piyasasına etkisi şimdiden tartışılmaya başlandı. Lipton’un devriyle birlikte, bölgede yaş çay alımlarını Öz-Gür Çay A.Ş. üstlenecek. Bu durumun üreticiler açısından nasıl bir değişim yaratacağı merak konusu.
Bazı sektör temsilcileri devrin bölge ekonomisi için fırsatlar barındırabileceğini, yerli firmaların piyasada daha güçlü hâle gelmesinin rekabeti artırabileceğini savunuyor. Bununla birlikte, uluslararası markaların çekilmesinin Türkiye çayının küresel görünürlüğünde azalma yaratabileceği de dile getiriliyor.
Lipton’un Türkiye çay sektöründeki geçmişi yalnızca üretimden ibaret değil. Marka, yıllar boyunca bölgedeki üreticilerle sözleşmeli tarım modelleri geliştirdi, çay alımlarında standardizasyon sağladı ve Türk çayının uluslararası pazarlarda görünürlüğüne katkı sundu.
Şirketin Rize’deki üretim faaliyetlerine nokta koyması, bu nedenle birçok kişi tarafından sektörde “bir dönemin kapanışı” olarak yorumlanıyor.
Türkiye çay pazarında yeni dönem
Lipton’un üretimden çekilmesiyle birlikte Türkiye çay sektöründe dengelerin yeniden şekilleneceği açık. Yerli markalar için yeni bir rekabet alanı doğarken, tüketici tercihleri ve pazar paylarının nasıl değişeceği merakla bekleniyor.
Bölgedeki üreticiler ve sektör temsilcileri, önümüzdeki dönemin çay sektöründe yerli yatırımcıların güçlendiği bir dönem olacağını düşünüyor.