İzmir'in Bergama ilçesinde, "yeşil deniz" olarak adlandırılan fıstık çamı ormanlarıyla kaplı eşsiz doğasıyla ünlü Kozak Yaylası, sadece çam fıstığıyla değil, aynı zamanda kadınların el emeği göz nuruyla ürettiği geleneksel bir lezzetle de adından söz ettiriyor.
Yaylanın 16 mahallesinde yaşayan kadınlar, yüzlerce yıllık bir geleneği, imece usulünü yaşatarak, bölgenin zengin bitki örtüsünden şifa ve gelir kapısı yaratıyor.
Bahar aylarından itibaren kızılçam ağaçlarından toplanan taze, yeşil kozalaklar, zahmetli bir sürecin ardından, özellikle kış aylarında aranan şifalı çam kozalağı pekmezine dönüşüyor.
Zahmetli ama bir o kadar da keyifli bir üretim süreci
Çam kozalağı pekmezinin yolculuğu, Mayıs ayında kadınların ormanlık alanlarda taze kozalakları toplamasıyla başlıyor.
Toplanan bu kozalaklar, tek tek keser yardımıyla ikiye bölünüyor ve ardından büyük leğenlerde yıkanarak temizleniyor.
Üretimin en keyifli kısmı ise bundan sonra başlıyor. Komşuların, akrabaların bir araya geldiği, sohbetlerin ve türkülerin eksik olmadığı imece ortamında, dev bakır kazanlar odun ateşinin üzerine konuluyor.
İçine su eklenen kozalaklar, saatlerce kaynamaya bırakılıyor.
Pekmezin kendine has aromasını ve rengini alması için, kaynama sürecinde içine havanda dövülmüş çam reçinesi ve bir miktar da üzüm pekmezi ekleniyor.
Yaklaşık 8 saat süren bu sabırlı kaynatma işleminin ardından, istenilen kıvama gelen pekmez ateşten alınıp süzülüyor ve bir saat kadar dinlendirildikten sonra kavanozlara doldurularak satışa hazır hale getiriliyor.
'Bütün köy hep beraber yapıyoruz'
Hisarköy Mahallesi sakinlerinden üretici Serap Zeybek, bu üretim sürecinin sadece bir iş değil, aynı zamanda sosyal bir aktivite olduğunu belirtiyor.
"Teyzem, komşularımız, kardeşim, annem, bütün köy, hep beraber imece usulü üretim yapıyoruz," diyen Zeybek, "Hep beraber güzel oluyor. Hem işimiz kolaylaşıyor hem de beraber vakit geçirmiş oluyoruz. Bu sayede aile bütçemize de önemli bir katkı sağlıyoruz. Üretimden çok memnunuz. İnşallah insanlara da faydalı olabiliyoruzdur" şeklinde konuşuyor.
Bu dayanışma ruhu, hem üretimin bereketini artırıyor hem de köydeki sosyal bağları güçlendiriyor.
Kovıd-19 ile popülerliği arttı, siparişlere yetişemiyorlar
Geleneksel olarak bilinen bu ürünün popülerliği, özellikle COVID-19 salgını döneminde patlama yapmış.
Hastalıktan korunmak için doğal ürünlere yönelen insanlar, çam kozalağı pekmezine büyük ilgi göstermiş.
Annesiyle birlikte üretim yapan çiftçi Mehmet Okan Özkan, salgın döneminde kendileri için yapmaya başladıkları pekmezin, zamanla Türkiye'nin dört bir yanından sipariş alır hale geldiğini söylüyor. "Yılda aşağı yukarı 300-400 kavanoz civarı sipariş alıyorum. Şu an İstanbul, İzmir, Aydın, Çanakkale taraflarına ulaştırıyorum" diyen Özkan, müşterilerinden olumlu geri dönüşler aldıklarını belirtiyor.
Astım, bronşit ve öksürüğe iyi geldiğine inanılıyor
Çam kozalağı pekmezini kullananlar ve üretenler, bu doğal ürünün özellikle KOAH, astım, bronşit gibi solunum yolu rahatsızlıklarına ve inatçı öksürüğe iyi geldiğine inanıyor. Üreticilerden Serpil Özkan, "Bir şifa deposu. Bronşit ve sigara içenlere daha çok faydası var diyorlar. Ciğerleri temizliyor. Grip olduk mu içiyoruz, çok iyi geliyor. Öksürüğe birebir" diyor. Bilimsel bir kanıt olmamakla birlikte, halk arasında nesilden nesile aktarılan bu bilgi, pekmeze olan talebi artırıyor. Kozak Yaylası'nın çalışkan kadınları, doğanın kendilerine sunduğu bu şifalı hazineyi, geleneksel yöntemlerle ve sevgiyle işleyerek hem bir kültürü yaşatıyor hem de evlerine ekmek götürüyor.