Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü (KRDAE) Müdürü Prof. Dr. Nurcan Meral Özel ve Bölgesel Deprem ve Tsunami İzleme Merkezi Deniz Bilimleri Koordinatörü Dr. Tuğçe Ergün, her yıl yaklaşık dört bin ila beş bin depremin yerleşim yerlerinden hissedilebildiğini söylüyorlar.
İkilinin verdiği bilgiye göre Türkiye'de en fazla deprem üreten faylar, "ülkenin doğu-batı yönlü tektonik sıkışmasının bir sonucu olarak öne çıkan" Kuzey Anadolu Fayı (KAF), Doğu Anadolu Fayı (DAF) ve Batı Anadolu graben sistemi.
Bu üç fay zonu, Marmara'dan Doğu Anadolu'ya ve Ege'ye uzanan geniş bir alanda farklı büyüklük ve tekrarlama aralığında sismik aktivite yaratıyor.
Fay hatları ile ilgili neler biliniyor?
Prof. Özel ve Dr. Ergünür'e göre Kuzey Anadolu Fayı, doğudan batıya doğru Anadolu'yu kesen sağ yanal atımlı bir fay sistemi. Kuzey Anadolu Fay Hattı hakkında neler biliniyor?
Fay sistemi, tarih boyunca Türkiye'nin bulunduğu coğrafya'da çok sayıda deprem üretti.
Güneydoğuda yer alan Doğu Anadolu Fayı ise "sol yanal atımlı karakteriyle özellikle levha sınırı boyunca deprem üretme potansiyeli yüksek bir yapı" olarak tanımlanıyor. Prof. Özel ve Dr. Ergün, Batı kesimlerde yer alan Ege graben sisteminin "Kuzey-Güney doğrultulu açılmaya bağlı normal faylanmalarla" sık ancak genellikle orta büyüklükte depremler ürettiğini belirtiyor.
Ege Denizi'nde 'deprem fırtınası': Santorini'de olağanüstü hâl ilan edildi
Türkiye'nin bulunduğu coğrafi bölgedeki levhalar ve deprem üreten fayları gösteren bir harita
Fotoğraf altı yazısı,Türkiye'nin bulunduğu coğrafi bölgedeki levhalar ve deprem üreten faylar
Ege, Yalova ve Kütahya'daki depremlerin özelliği ne?
BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Deprem Teknolojileri Enstitüsü'nde Dr. Öğretim Üyesi Yasemin Korkusuz Öztürk, Ege Bölgesi'nde olan çok sayıda depremin büyüklüklerinin genellikle 5'in altında olduğuna dikkat çekiyor.
Bölgede 6 büyüklüğün üzerinde depremlerin genellikle gözlenmediğini de belirten Dr. Öztürk bunu şöyle açıklıyor:
"Buradaki faylar normal fay biçiminde hareket ederler, yanal atımlı değildirler. Aynı zamanda faylar çoğunlukla birbirine paralel olarak dizildiklerinden depremler komşu fayları eşzamanlı olarak tetiklemez. Dolayısıyla Ege Bölgesi'nde genellikle, küçük ve orta büyüklüklü depremler gözlemleriz."
Dr. Öztürk, buna ek olarak Türkiye'de sıcak su kaynaklarının bulunduğu Yalova ve Kütahya gibi bölgelerde çok sayıda küçük deprem gözlemlendiğini ve bunların büyük depremlerden bağımsız gerçekleştiğini de ekliyor.
Türkiye'deki en büyük depremler nerelerde meydana geldi?
Uzmanlar, Türkiye'de en çok deprem olan yerlerle en büyük ve yıkıcı depremlerin olduğu yerlerin aynı olmadığına dikkat çekiyor.
Dr. Yasemin Korkusuz Öztürk, Kuzey Anadolu Fay Zonu, Doğu Anadolu Fay Zonu, Ege Yayı ve Kıbrıs Yayı gibi ana fay kuşaklarının aletsel büyüklüğü farklı ölçekte çok sayıda büyük deprem üretebildiğini söylüyor. Ancak bu depremlerin yerleşim yerlerine etkilerinin, kırılan segmentlerin yerleşim yerine uzaklığı ile doğrudan ilişkili olduğunu vurguluyor. Prof. Dr. Özel ve Dr. Ergün, Türkiye'de meydana gelen en yıkıcı depremlerin, ağırlıklı olarak Doğu Anadolu Fay Zonu ve Kuzey Anadolu Fay Zonu üzerinde gerçekleştiğini belirtiyor.
Son yüzyılın en büyük sarsıntılarının özellikle Doğu Anadolu Fay Zonu üzerinde olduğuna dikkat çekiyorlar. İki uzmanın verdiği bilgiye göre, 6 Şubat 2023'te bu fayın Pazarcık ve Elbistan segmentlerinde meydana gelen 7,8 ila 7,6 büyüklüğündeki Kahramanmaraş depremleri, yüzeyde 300 km'yi aşan kırık oluşturmuş; yer yer yedi–sekiz metreye ulaşan yüzey atımları ile geniş bir coğrafyada yıkıma neden olmuştu.
Aynı fay üzerinde 2020 yılında meydana gelen 6,8 büyüklüğündeki Elazığ-Sivrice depremi de bölgesel ölçekte önemli hasar yarattı.
Türkiye'nin kuzey kesiminde doğu-batı doğrultusunda uzanan Kuzey Anadolu Fay Zonu ise tarihsel olarak bu bölgelerde büyük depremler üretti. Uzmanlar 7,9 büyüklüğündeki 1939 Erzincan ve 7,4 büyüklüğündeki 1999 Gölcük depremlerinin bu fay üzerinde meydana geldiğini hatırlatıyorlar.
Bu depremlerin Marmara'dan Doğu Karadeniz'e kadar geniş bir hattı etkilediğini belirtiyorlar:
"Her iki fay zonu da Türkiye'nin en yüksek sismik tehlikeye sahip alanlarını oluşturarak doğu, güneydoğu ve kuzey bölgelerdeki yerleşim alanlarını doğrudan etkilemeye devam ediyor."