İzmir Barosu Göç ve İltica Komisyonu'nun hazırladığı raporun tam metni şöyle;
İZMİR BAROSU GÖÇ VE İLTİCA KOMİSYONU İZMİR HARMANDALI GERİ GÖNDERME MERKEZİ KORONA PANDEMİSİ RAPORU
Ülkemiz dahil olmak üzere tüm dünyada etkisini göstermeye başlayan ve ileri ki süreçlerde de kontrol altına alınması zaman gerektiren Corona Pandemisi (Covid 19) toplum sağlığını ciddi bir şekilde tehdit etmeye devam etmektedir. Bu süreçte mültecilerin İzmir Göç ve İltica Komisyonu üyesi avukatlara ulaşan şikayetleri nedeniyle İzmir Barosu olarak kamuoyunu bilgilendirme ve yetkililere gerekli önlemleri almaları konusunda aşağıdaki kısa rapor hazırlanmıştır.
Mart ve Nisan ayı içinde İzmir Barosu Göç ve İltica Komisyonu üyesi avukatlara telefon aracılığı ile ulaşan İzmir Harmandalı Geri Gönderme Merkezi’nde idari gözetim altında tutulan mülteciler aşağıdaki şikayetleri iletmişlerdir:
- Kişiler GGM'ye ilk alındıklarında ayrı bir yere (karantina olarak adlandırılabilecek) götürülmediklerini ve GGM'de kalan diğer kişilerin yanına götürüldüklerini kendilerinden sonra gelen kişilerin de ayrı bir odada tutulmadan doğrudan odalara getirildiğini,
- Mart ayı başında GGM’ye getirilen başka bir mülteci odalarda 15 kişi kaldıklarını ve iki haftadır kapalı tutulduğu merkezde odasına ve bulunduğu sürekli olarak yeni kişilerin getirildiğini,
- Mart ayı sonunda GGM’ye gelen bir mülteci; odalarda 12, katta 200 kişi olduklarını ancak bu sayının Nisan ayında odalarda 4, katta 70 kişiye düştüğünü,
- Bazı mülteciler; kendilerine karantinaya alındıkları ve 14 gün sonra bırakılacakları bilgisi dışında resmi bir bilgi verilmediğini, herhangi bir resmi karar tebliğ edilmediğini 14 günlük sürenin dolduğunu ancak halen kapalı tutulduklarını,
- Bazı mülteciler; kendilerine tebliğ edilen sınır dışı kararlarında isimlerinin yanlış yazıldığını güvenlik görevlileri dışında kurumda yetkili herhangi bir kimseyle görüşemediklerini,
- Bulundukları katların koridorlarında düzenli temizlik yapılmadığını,
- Odalarının temizlik personeli tarafından temizlenmediğini sadece kendilerinin temizlik yaptığını ancak bunun için de yeterli temizlik maddesinin ücretsiz verilmediğini,
- Kendilerine giriş yaptıkları tarihten itibaren bir adet sabun ve deterjan verildiğini bunun dışında herhangi bir hijyen maddesinin verilmediğini,
- Odalar, kat ve koridorlarda dezenfektan eldiven vb maddeler bulunmadığını,
- Odaların havasız olduğunu bulundukları katların havalandırmasının da iyi olmadığını,
- Çöplerin düzenli toplanmadığını ve yığıldığını,
- GGM’de bir tür böceğin olduğu, bu böcek nedeniyle birçok kişinin ciltte kaşıntı, şişme şikayeti yaşadığı ancak kurum yetkililerinin bu durumla ilgilenmediğini,
- Sadece sabahları ateş ölçümlerinin yapıldığını ateşi yüksek çıkan kişiye ateş düşürücü ilaç verildiğini ancak başka bir bölüme ya da odaya götürülmediğini,
- Akşam saatlerinde ateşi olduğunu ve rahatsızlandığını ifade eden bir kişi ise ateşinin ölçülmediğini ve doktor muayenesine götürülmediğini durumu telefonda avukatına ilettikten sonra kendisi ile ilgilenildiğini,
- Doktora erişimlerinin çok sınırlı olduğunu, doktor muayenesi taleplerinin karşılanmadığını iletmişlerdir.
İzmir Barosu Göç ve İltica Komisyonu üyesi avukatlara iletilen tüm bu şikayetler, Harmandalı Geri Gönderme Merkezi’nde Korona Pandemisi ile ilgili yeterli önlemin alınmadığına, alınmaya çalışılmışsa da fiziki imkan, ekipman ve personel yetersizliği nedeniyle sağlanamadığına işaret etmektedir. Ayrıca,yukarıda iletilen şikayetlerden yola çıkarak;kişilere karantinaya alındıklarına dair yapılan bilgilendirmelerin hukuki bir dayanağının bulunmadığını belirtmek isteriz. Geri gönderme merkezlerinin yasal statüsü YUKK’da düzenlenmiş olup buraların bir karantina merkezi olarak kullanılması da mümkün değildir. İçişleri Bakanlığı tarafından bu merkezlerin karantina merkezi olarak kullanılacağına dair herhangi bir tedbir genelgesi de yayınlanmamıştır. İdarenin bu noktada fiili bir uygulamaya geçmesinin mümkün olmayacağı açıktır.
Öncelikle; tüm dünyayı etkisi altına alan bu pandemi döneminde kişiler hakkında sınır dışı etme işlemi uygulanması, Yabancıların Uluslararası Korunması Hakkındaki Kanunu’n 4. maddesi’nde düzenlenen ‘Non refoulment’Geri göndermeme ilkesi kapsamında mümkün değildir. Hakkında sınır dışı kararı alınmış olan yabancılardan ise kaçma ve kaybolma riski olanlar, geri gönderme merkezlerinde idari gözetim altında tutulabilirler. Ayrıca, Yabancıların Uluslararası Korunması Hakkındaki Kanun’da düzenlenen idari gözetim tedbiri zaruri değil idarenin takdirine bırakılmış olduğunu hatırlatmak gerekir. Tüm dünyayı etkisi altına alan Corona Pandemisi nedeniyle, ülkemizde tüm yurt dışı uçuşlarıdurdurulmuş ve sınır geçişleri kısmen kapatılmıştır. Sürece ilişkin bu tedbirlerin ne zaman sonlandırılacağı da bilinmemektedir. Fiilen icrası mümkün olmayan ve kişilerin kendisi dışında kaynaklanan bir durum olanpandemi nedeniyle gerçekleştirilemeyen sınır dışı kararlarına dayalı olarak idari gözetim altında tutulmaya devam edilmesi kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı ihlalidir.
Corona Pandemisi döneminde her türlü önlem alınsa dahi sosyal mesafeyi korumanın mümkün olmadığı,tek bir odada en az 5 kişinin konakladığı geri gönderme merkezlerinde kişilerin kapalı tutulması yaşam hakkının açık bir ihlali olacaktır.Avrupa İşkencenin ve İnsanlık Dışı veya Onur kırıcı Muamelenin veya Cezanın Önlenmesi Komitesi'nin (CPT) 20 Mart 2020 tarihinde yayınladığı "Özgürlüğünden Yoksun Bırakılan Kişilere Korona Virüs Pandemisi Bağlamında Muameleye İlişkin İlkeleri"nin de Geri Gönderme Merkezlerini de kapsadığı göz önünde tutularak, Geri Gönderme Merkezlerinin sağlık, hijyen ve barınma koşullarının ayrıca risk oluşturduğu, koğuş sisteminin ve koğuşların aşırı kalabalıklığının ciddi risk oluşturduğu unutulmamalıdır. Adalet Bakanlığı tarafından açık cezaevinde infazlarını sürdüren hükümlülere dahi izin verilen bir dönemde, yabancı kişilerin bir takım idari yükümlülüklerini yerine getiremediği için kapalı tutulması eşitlik ilkesi ile bağdaşmamaktadır. Ayrıca yine bu dönemde Adalet Bakanlığı tarafından yurttaşların denetimli serbestlik ve adli kontrol yükümlülüklerinin ertelendiğine ilişkin resmi açıklamalar yapılırken İzmir Göç İdaresi tarafından imza yükümlülüğü olan mültecilere ilişkin resmi bir açıklama yapılmamıştır. Bu durum hem mülteciler hem de kurum personeli açısından yaşamsal risk yaratmaktadır.
Tüm bu süreç ve gelen şikayetlerin değerlendirilmesi neticesinde,İzmir BarosuGöç ve İltica Komisyonumuzun önerileri şu şekildedir;
- Bu dönemde göç idareleri tarafından yabancılar hakkındaki sınır dışı işlemleri durdurulmalı, idari gözetim kararı alınmamalı ve kişilerin uluslararası koruma başvuruları kayda alınmalıdır.
- Halen geri gönderme merkezlerinde tutulan kişiler, gerekli sağlık kontrolleri yapılarak 14 günlük karantina sürecine uygun şekilde serbest bırakılmalıdır.
- Barınma imkanı olmayan ve kalacak yer talep eden yabancılar için geri gönderme merkezi, sosyal mesafe kurallarına uygun olarak, odalarda en fazla iki kişi kalacak şekilde düzenlenmelidir.
- Harmandalı Geri Gönderme Merkezi’nde,özellikle korona belirtisi şikayetleri olan kişilerin sağlık hizmetine erişimleri ivedilikle sağlanmalıdır.
- Temizlik ve hijyen ekipmanları sadece personele değil kurumda tutulan kişilere de verilmelidir(Ekipman yetersizliği durumunda ilgili kurum ve kuruluşları harekete geçirerek dayanışma sağlanması için baromuzla iletişime geçilebilir).
- İmza yükümlülüğü bulunan mültecilerin, bu yükümlülüklerinin Corona Pandemisi süresince ertelenmesine ilişkin resmi açıklama ve bilgilendirme yapılmalıdır.
