Hazırlayan/ Gökmen Küçüktaşdemir
İhtiyaçlarımız davranışlarımızı yönlendirir. Fiziksel ve duygusal olarak iki ayrılan içgüdüsel ihtiyaç listemizde barınma ve güvenlik hep ilk sıralarda yer almıştır. Teknolojiyle birlikte yaşadığımız alanlar ve mekanlar değişme uğramıştır. Ben her ne kadar sadeliği seçsem de sizin beklentileriz ve içgüdüsel yönlendirmeleriniz farklı olabilir. Henüz arabanızdan inerken evinizin perdelerinin ya da aydınlatmasının açılmasını uzaktan kumandalı bir otomasyon sistemi ile açılmasını istiyor olabilirsiniz. Aylardan kışsa ve bir şömineniz de varsa o da yansa fena olmaz değil mi? Ya müzik… Sıcak yuvanıza adım attığınızda istediğiniz müziğin çalıyor olması da kulağa hoş gelmiyor mu?
Çevre dostu binalar
İşte bugün akıllı evler bize bu konforu sağlıyor. Tarih boyunca güvenliğin ve konforun peşinden koşan insanoğlunun geldiği son nokta ise hem çevreci hem de akıllı olan evlerdir. Küresel ısınma ve çevre kirliliği arttıkça, doğanın bize sağlamış olduğu doğa ürünü kaynaklarda hızla azalıyor. Bu da biz canlıların sıkıntı yaşamasına neden oluyor. Gün geçtikçe her alanda yaşanan bu sıkıntıların önüne geçebilmek için yapı sektöründe kaynakların doğru kullanılması amacıyla çevre dostu binaların yapılması fikri oluşturuldu.
Çevre dostu bina yapımına ilgi giderek artarken yeşil ev olarak tabir edilen çevreci binalar ortaya çıktı. Belli standartlar getirilerek sertifikalanmakta olan yeşil evler veya çevreci binalar yapı sektöründe daha değerli, doğaya saygılı, ekolojik, konforlu ve enerji tüketimini azaltan binalar olarak yeni bir yönelim ve sektör ortaya çıkardı.
Elektrik faturalarımızın da giderek artması insanları alternatif enerji kaynakları olan rüzgar ve güneş enerjisine yönlendiriyor. Bunlardan elektrik ve ısı enerjisi elde edilmesi; tehlikesiz ve sonsuz olmaları, çevre sorunlarına neden olmamaları, temiz ve güvenilir olmaları, bu enerji kaynaklarını tercih sebebi yaptırıyor. Geleceğe yön verme açısından ülkemiz politikacı, sanayici ve iş adamları, daha iyi bir gelecek için bu konuya eğilmeliler.
Verimliliği yükseltmek
Yapılan araştırmalarda, elektriğin yaklaşık yüzde % 60’ı, kullanılan içme suyunun yaklaşık % 15’i binalarda tüketilmekte olup, binalardan kaynaklı sera gazı üretimi ise yaklaşık yüzde 30 oranında oluşmaktadır. Bu açıdan bakıldığında binaların tüketim miktarları önemli rakamlara ulaşıyor. Yatırımcı veya daha doğal ortamda yaşamını sürdürmek isteyen çevreci bireyler %30-35 oranında daha az enerji, daha az doğal gaz ve daha az su tüketen atık maliyetlerini % 50-90 oranında azaltan çevreci binaların ortaya çıkmasına neden oldular. Akıllı ev otomasyonuna geçilmesinin en büyük nedeni verimliliğini arttırmak ve enerji tasarrufu sağlamak...
Normal bir ailenin enerji giderlerinin arttıran ve gereksiz enerji tüketimine neden olan en büyük etkenler;
- Evin kullanılmayan bölgelerinin ısıtılması,
- Gereksiz yere açık bırakılan ışıklar,
- Yüksek seviyede çalışan ısıtma ve soğutma sistemleri
- Açık bırakılan cihazlar,
- Gün ışığından gerektiği kadar yararlanamama vb. durumlardır.
Isıtma sistemlerinin ve elektrik sistemlerinin bu otomasyonla denetlenmesi bir evin;
- Isı enerjisini %10 ile %30 arası tasarrufunu sağlar,
- Gereksiz ışıkların otomatik söndürülmesi,
- Yakılan ışıkların %90 parlaklıkta yakılması,
- Cihazların ucuz tarifeye göre programlanıp otomatik devreye girmesi ile elektrik enerjisi tüketimini %30’a varan oranda azaltılabilir.
Zaman kaybını önlüyor
Konfor sağlanmasındaki mantık ise, kişiye gereksiz yere zaman kaybettiren işlerin bu otomasyon sayesinde otomatik olarak yerine getirilmesi ve normal koşullarda kullanıcı tarafından gerçekleştirilmeyecek işlemlerin yerine getirilmesidir.
Akıllı evlerin en büyük kolaylığı, ev otomasyon sistemlerinin birçok komutu arka arkaya yerine getirmek suretiyle gerçekleştirdiği “senaryolandırma” seçeneğini sağlamasıdır. Bu sisteme örnek verecek olursak,
- Tüm perdelerin kapatılması,
- Işıkların kısılması,
- Alarmın otomatik devreye girmesi,
- Televizyonun 20 dk. sonra kapatılması,
- Oda sıcaklığının istediğiniz sıcaklıkta otomatik olarak ayarlanması,
- Hareket algılayıcılar sayesinde kapıların otomatik açılıp kapanması vb.
Akıllı evin sağlayacağı bir güvenlik klasik alarm sistemlerine kıyasla en büyük avantajı hırsızlık, yangın veya su baskını gibi olayların gerçekleşmeden önlenebilmesidir. Komşunuzdan çıkan bir yangını sensörler sayesinde size uyarı verilmektedir.
Tatilde iken eve yaklaşan birisi olduğunda senaryolar yardımı ile ışıklar, müzik seti veya TV gibi cihazlar otomatik aktif olarak evin dolu olduğu izlenimini verebilir ve hırsızlık olayını önleyebilir ve sizi sms veya telefon ile arayabilir.
Enerji tasarrufu
Enerji tasarrufunun ve doğal enerji kaynaklarının kullanımının ön planda tutulduğu binalarda, ısıtma ve havalandırmada kullanılan enerji yarı yarıya düşürülebilmektedir. Yapılan araştırmalara göre yapılar, dünyada enerjinin yaklaşık üçte birinin kullanmaktadır. Yeşil ev veya çevreci bina uygulamaları ile enerji tasarrufu, doğayı koruma, yenilebilir enerjinin kullanımı ve konforlu bir yaşam ortamı ve aynı zamanda gelecek için temiz bir çevre bırakma özlemi hedeflenmektedir.
Bu binaların yatırım maliyeti standart yolla inşa edilen yapılardan % 10-20 fazla olmasına rağmen, enerji kullanımında sağlanan tasarruf sayesinde çevreci yapılar kısa sürede kendilerini amorti edebilecek özelliklere sahiptir. Enerji verimliliği olan yeşil evlerin ilk yatırım maliyetleri yüksek olsa da işletme giderleri daha ucuzdur ve satarken daha pahalıya ve kolay satılabilmektedir.
Bu çevreci evler çevrenin ve geleceğin korunması açısından her geçen gün önem kazanmaktadır. Aynı zamanda burada yaşamını sürdüren veya bu çevreci yaşam alanlarında yetişecek olan yeni nesiller daha çevreci ve tam donanımlı görsel çevre eğitimi alarak büyüyeceklerdir. Gördükleri ve kazanacakları çevreci davranışları yaşam boyunca kullanarak sonraki nesillere aktaracaklardır.
Akıllı evlerde ısıtma, soğutma, havalandırma ve elektrik ihtiyaçlarının karşılanması için yenilenebilir enerji çözümlerinden yararlanılmaktadır. Tasarımlar, doğal ışıktan maksimum yararlanacak şekilde dizayn ediliyor. Binada ya da bahçesinde bulunan bitkiler, suyu az tüketen türlerden seçiliyor. Bahçe sulamasında evsel atık suların arıtmasından sonra temizlenmiş sular kullanılıyor. Bu durum bile su tasarrufu veya suyun düzenli kullanılması bakımından büyük önem taşıyor.
Tasarruflu ampuller, tasarruflu musluklar, duş başlıkları ve akıllı klozetler kullanılıyor. Isı pompalarıyla 75 metre derinlikteki toprak ısısı bina içine taşınabiliyor. Bu binaların inşa edileceği araziler seçilirken bazı özel kriterler göz önünde bulunduruluyor. Tarım arazilerine, tarihi alanlara ve ekolojik dengeyi bozacak bölgelere çevreci yeşil evler yapılmıyorlar. Ülkemizde birçok kentsel tasarımda ormanlık alanın bir kısmı katledilerek binalar veya turistik tesisler inşa edilmekte.
Yeşil Evlerin (Çevreci Binaların) Faydaları
• Kentsel yaşam alanlarına değer katması
• Yapının ekonomik değerini artırması
• Yapım aşamasında doğal çevre tahribatının en aza indirilmesi
• Temiz teknolojilerin kullanımı ve geliştirilmesine ortam sağlaması
• Hafriyat ile ortaya çıkan atık malzemenin değerlendirmeye alınması
• Yeşil çatı uygulaması ile yağmur sularının arındırılması
• Kameralar ve uzaktan kumandalı kilit sistemleri ile güvenlik sağlanması
• Yağmur sularının kullanımı ile kanalizasyon sisteminin yükünü azaltma
• Güneş enerjisinden yaralanma
• Rüzgar enerjisinden faydalanma
• Doğal ışıktan yaralanma
• Yeşil katmanların güneş ışınlarını yansıtmaması ile sera etkisini oluşturan yansımaları azaltması
• Enerji tasarrufu sağlaması
• Yeşil katmanları ile oksijen üretmesi
• İzolasyon sistemleri ile ısıtma soğutma maliyetlerinin ve karbondioksit salınımının azaltılması
• Geri dönüştürülebilir atıkların kullanılabilmesi.
Yeşil Evlerin (Çevreci Binaların) Uygulama Özellikleri
• Tasarım aşamasında yeşil ev standartları ile projelendirme, basit ve yenilikçi çözümle ile yapım maliyetlerinin optimize edilmesi
• Doğal çevre ile uyumlu bir yapılanma
• Hafriyatın minimuma indirilmesi ve atık malzemenin kullanılmasına yönelik tasarım
• Yeşil çatı
• Etkili yalıtım sistemleri ile enerji tasarrufunun sağlanması, ses ve ısı yalıtımının oluşturulması
• Doğal ışık ile aydınlatmayı binanın içinde olabildiğince kullanabilecek bir mimari
• HVAC (ısıtma, soğutma ve havalandırma) sisteminde etkili çözümler
• VOC (volatile organic compound – uçucu organik bileşik) değeri düşük yapı malzemelerinin ve dekorasyon ürünlerinin kullanılması
• Fotovoltaik panel sistemleri ile güneş enerjisinin kullanılması
• Az su tüketen bitki ve ağaçlar ile peyzaj yapılması
• Atık malzemelerden dönüştürülerek üretilen yapı malzemelerinin kullanılması
• Harekete duyarlı sensörler ile havalandırma ve ışıklandırma
• Binanın kendi elektriğini üreten sistemlerin kurulması
• Yer altı ısı kaynağının kullanılması (Ground Source Heat Pump System – GSHP)
• Güney cephede trombe duvarı uygulamaları ile kışın ısı ihtiyacının yarısının güneşten sağlanması.
• Evcil hayvan bakımı için sağladığı kolaylıklar
Temel özellikleri neler?
Akıllı ev sistemi, aydınlatma ve ısıtma gibi alet ve sistemlerin uzaktan izlenmesini ve yönetilmesini sağlamak için bir ağ ile birbirine bağlı cihazların kullanıldığı evler için kullanılan bir terimdir. Akıllı ev teknolojisi, ev otomasyonu (home automation) olarak da bilinir; çoğunlukla ev sahiplerinin sahip olduğu akıllı cihazlarla, akıllı cep telefonlarına ve/veya tabletlerine yüklenmiş olan akıllı uygulamalarla evlerinin güvenliğini, konforunu ve enerji verimliliğini kontrol edebildiği sistemlerdir. Garaj kapısını açıp kapatan sistemler, alarm sistemleri, kahve makinesi zamanlayıcı gibi sistemler akıllı ev sistemlerinin basit örneklerindendir.
Bununla birlikte, ev otomasyonu ve akıllı evlerden bahsederken, yetenek ve örnekler daha ileri seviyelere gidiyor. Ayrı ayrı çalışan cihazlar yerine akıllı bir ev, bir ana ev otomasyon denetleyicisi tarafından kontrol edilen birden fazla alt sistemi birleştirir. Bu ana otomasyon denetleyicisi, ev otomasyon sisteminin oyun kurucusu gibidir ve ev çevresindeki tüm aygıtlardan girdileri alır, komutlar verir ve her şeyi kontrol eder. Bu denetleyiciler genellikle çeşitli olaylara dayanan tek veya çoklu eylemleri yürütmelerine olanak tanıyan karmaşık bir yazılım çalıştırır. Bu olaylar birçok biçimde olabilir, ancak esas olarak sadece iki kategoriye ayrılabilir: zaman ayarlı ve tetikleyici olaylar.
