Yılın on iki ayı da özeldir kuşkusuz ama Eylül sanki daha da bir istisnai ay halindedir. Depresyonu ve romantizmi ile psikodinamik süreçlerine vurgu yapılırken, okulların açılma dönemine rast gelmesiyle de bir kavuşma duygu durumu yaratır.
Doğrusu, burunlarda petrichor kokusu geçmeden yüzlerimizde sıcak güneş ışığını hissettiğimiz tek aydır Eylül. Her insanın ruhundaki şairliği açığa çıkarır, hele İzmir’in güzel körfezinde iseniz, mavi Ege’nin İmbatı saçlarınızda gezinirken kalbiniz dolup taşar...
Ama siyasi açıdan da Eylül ayı önemli olayların gerçekleştiği bir aydır. Ülkemiz ve kentimiz için 9 Eylül, küllerinden doğan bir ülkenin yazgısının Atatürk sayesinde yeniden yazıldığı en önemli günümüz anlamına gelir. Belki bu bağlamda, savaş meydanlarında olağanüstü bir komutan olmasına rağmen ‘Yurtta barış dünyada barış’ sözünü söyleme vizyonu oluşturan kurucumuza atfen 1 Eylül’ün Dünya Barış Günü olduğunun da hatırlatılması yerinde olacaktır. Ancak bu kabul, 1 Eylül 1939’da, Almanya’nın Polonya’ya saldırarak ikinci Dünya Savaşını başlatmasının hatırlatılması bağlamında önem kazanacaktır. Bugünlerde adı sıklıkla geçen Libya, Mısır, Akdeniz ve Fransa ile ilişkiler için de dört tarihi hatırlatma yapabiliriz: 1 Eylül 1969’da Albay Kaddafi, Libya Kralı Sunisi’ye darbe yaparak iktidarı ele geçirmişti. 1798’in aynı tarihinde ise, Napolyon Bonapart komutasında Fransız donanması Kahire’ye saldırmış, Osmanlı da bunun üzerine Fransa’ya savaş ilan etmişti. Çok değil iki yüz altmış yıl önce, 1538’in 28 Eylül'ünde ise, Barbaros Hayrettin Paşa,Preveze Deniz Savaşı ile Yunanistan’ın kuzeybatısında Papa III. Paulus’un çabalarıyla bir araya gelen Amiral Andrea Doria komutasındaki Haçlı Donanması’nı imha ederek, Akdeniz’de mutlak Türk hakimiyetini başlatıyordu. Gerçi bunun kaldırım taşları Barbaros’un Ağabeyi Oruç Reis tarafından 30 Eylül 1511 tarihinde, dönemin Avrupa'sının en büyük kara ve deniz devleti olan İspanya’nın donanmasını hezimete uğratarak Cezayir’e girmesi ile döşenmişti.
Din tarihi açısından, İslam için bir dönüm noktası olacak Hz.Muhammed’in Medine’ye hicretinin, yine bu ay içinde, 24 Eylül 622’de gerçekleştiğini de burada belirtelim.
1890’ın 16 Eylül'ünde, Japonya’yı ziyaret dönüşü Japonya kara sularında bulunan Kuşimoto açıklarında tayfuna yakalanan Osman Bey komutasındaki Ertuğrul Fırkateyni'nin batması sonrası, 531 denizcimizin şehit olmasını da üzüntüyle hatırlıyoruz. Büyük Selçuklu Devleti kurucusu Tuğrul Bey, Kanuni Sultan Süleyman ve Yavuz Sultan Selim de Eylül ayında vefat etmişlerdi.
Osmanlı’nın son dönemlerinin en etkili kurumu olan İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin kuruluşundan (27 Eylül 1907), 29 Eylül 1911 tarihindeki Osmanlı Devleti ile İtalya arasında yapılan ve Kuzey Afrika’daki son toprak parçası ile bugünlerde de gündemimizi gelen Rodos ve on iki adanın da Osmanlı’nın elinden çıkması ile sonuçlanacak Traplusgarp Savaşına kadar birçok önemli tarih bu aya yönelik sayılabilir.
Küresel terörün geldiği bir trajik düzey açısından New York’taki 11 Eylül Saldırısı ile ulusal tarihimizdeki 12 Eylül darbesini de üzüntü ile anımsayıp bir başka konuya geçmek istiyorum. Pandemi öncesi romantik Eylül ritüellerine. Yaz boyunca yeterli güneş ışığı ile yenilenen bireyler,eğitim projeleri ya da iş kolları ne olursa olsun, yepyeni umutlar ve enerji ile güzel bir başlangıç ayını karşılarında bulurlar. Herkes, döner, bu herkesi oluşturan rakam, ülkemiz için 7 milyonu üniversite öğrencisi olmak üzere 25 milyon bireydir! Sinemada yeni vizyon filmler ile tiyatroda sahnelenmemiş oyunlar gündeme gelir tabii ki galerilerde de daha önce görülmemiş sergiler. Kültür ajandaları deklare edilir, konser salonlarından orkestralarının senfonileri çınlar, hatta yeni kitap basımları bile Eylül ayını bekler.
Dallarında sararmaya başlayan yapraklar hüzünle yere düşerken, zaman zaman kasvetli bir hale bürünen gökyüzü, insanlardaki melankoliyi besler, hafif sertleşen rüzgarlar eşliğindeki yağmur damlaları penceremizden süzülürken depresyon ve romantizm arasında karışık duygu durumlar, hüzünlü bir şarkı ile sıcak bir kahvenin eşliğinde Eylül ayını yaşamanın tarifsiz mutluluğu içimizi kaplar. Umarım, insanlık en son pandemi Eylül’ünü yaşamaktadır.
