Bir okurumuz soruyor: “Sigortalı işçi olarak hak kazanıp emekli olduktan sonra başka bir işyerinde yeniden çalışmaya devam ederken denetim elemanlarının işyerinde yaptıkları bir soruşturma sırasında benim sigortasız çalıştığım tespit edildi ve emekli aylığım kesildi. Ayrıca bu işyerinde çalıştığım 9 aylık sürede aldığım emekli aylıklarının ödenmesi istendi. Ne yapabilirim?”
Daha önceki yazılarımızda da belirttiğimiz gibi Sosyal Güvenlik Kurumundan emekli olan memurlar, işçiler ve esnaflar emekli aylığı almaya başladıktan sonra, kendisini ve ailesini geçindirebilecek düzeyde aylık alamadıkları için, zorunlu olarak yeniden çalışma yaşamına dönmektedirler. Bu şekilde kendisine aylık bağlanan SGK emeklisinin, şu ya da bu nedenle herhangi bir işte ücret karşılığı çalıştığının tespiti halinde, çalışmaya başladığı tarihten itibaren yaşlılık (emekli) aylığı kesilip bu işyerinde çalışmaya başladığı tarihten itibaren almış olduğu emekli aylıkları, gecikme zammı ve faizleriyle birlikte geri istenmekte ve yasal süresi içinde ödenmemesi halinde icra takibine geçilerek, taşınır ve taşınmaz mallarına el konulmaktadır.
Emekli aylığı almaya başlayan sigortalının, yeniden ve Sosyal Sigortalar Yasası kapsamına giren bir işte çalışmaya başlaması durumunda iki seçenekle karşı karşıya kalacaktır.
Bu seçenekler 506 sayılı Yasanın 63. maddesi ile düzenlenmiştir. Bu maddeye göre sigortalı; a) eğer yeniden çalışmaya başladığı işte aldığı ücret, yaşlılık aylığı bağlanırken aldığı ücretten yüksekse, emekli aylığını kestirerek yeni ücreti ile çalışmaya devam edecek, b) yeniden çalışmaya başladığı işten aldığı ücret eski ücretine eşit ya da ondan düşükse Sosyal Güvenlik Destek Primi ödeyerek çalışmasını sürdürecek ve aynı zamanda yaşlılık aylığını da almaya devam edecektir. Şimdi bunları biraz açalım:
Yüksek ücretle çalışması durumunda yaşlılık aylığını kestirmesine neden gerek vardır?
1. Bu tür çalışmaya bütün sigorta kollarına tabi olarak çalışma denir ve kendisinden yüzde 14, işvereninden en az yüzde 19.5 ve en çok yüzde 27 oranında prim alınır.
Bu şekilde emekli olduktan sonra çalışmakta iken işinden ayrılan ve yazılı istekte bulunan sigortalının emekli aylığı, son çalışmalarına göre yeniden hesaplanır. 506 sayılı Yasanın 63/3. maddesine göre “bu aylık, önceden hesaplanan yaşlılık aylığından fazla ise hesaplanan yeni aylık üzerinden ödeme yapılır. Hesaplanan yeni aylığın eski aylıktan düşük olması halinde, eski aylık esas alınır”.
Demek oluyor ki, emekli aylığı almakta iken, aylık bağlanmasına esas ücretin çok üzerinde bir ücretle çalışmaya başlayan emeklinin, emekli aylığını kestirmesi ve tüm sigorta kollarına tabi olarak çalışıp prim ödemesi ve ileride işten ayrılarak, emekli aylığını yeniden ve eski aylığının üzerinde bir tutarda bağlatması gerekmektedir.
Not: Devamı haftaya…
Sosyal Güvenlik Destek Primi ödeyerek çalışmanın ne yararı vardır?
2. 506 sayılı Sosyal Sigortalar Yasası’nın 63/B. Maddesine göre ”yaşlılık aylığı almakta iken sigortalı olarak bir işte çalışmaya başlayanların yazılı talepte bulunmaları halinde yaşlılık aylıklarının ödenmesine devam olunur. Ancak, bunlardan prime esas kazançları üzerinden % 30 oranında Sosyal Güvenlik Destek Primi kesilir. Bu primin yüzde 7.5’i sigortalı hissesi, yüzde 22.5’i işveren hissesidir”.
Görüldüğü gibi 506 sayılı Sosyal Sigortalar Yasası, emekli olduktan sonra yeniden çalışmaya başlayan sigortalılara iki seçenek sunmaktadır. Sigortalının yeniden çalışmaya başladığı işten aldığı ücret yüksek ve ileride yeniden hesaplanacak emekli aylığını olumlu yönde etkileyecekse, yazılı talepte bulunarak emekli aylığını kestirecektir. Yok eğer, yeniden çalışmaya başladığı işten aldığı ücret düşükse ve yeniden hesaplanacak emekli aylığını olumlu yönde etkilemeyecekse, yazılı başvuruda bulunarak Sosyal Güvenlik Destek Primi ödeyerek çalışmasını sürdürecek ve aynı zamanda emekli aylığını almaya devam edecektir.
Gelelim uygulamaya...
Şu ya da bu nedenle emekli aylığı almakta iken çalışmaya başlayanlardan yazılı talepte bulunmadan ve sosyal güvenlik destek primi de ödemeden çalıştıkları saptananların emekli aylıkları işe başladıkları tarihten itibaren kesilmekte ve kendilerine borç çıkarılmaktadır. Sosyal Sigortalar Kurumu 30.01.1995 günlü 12-61 sayılı Genelgesiyle, emeklinin yazılı talebi olmadığı halde işvereni tarafından sosyal güvenlik destek primi bordrosu ile kuruma süresinde beyan edildiği anlaşılan emeklilerin, yazı ile uyarılmasını ve sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışmak istiyorsa dilekçesinin alınmasını ve işlemlerin geçerli sayılmasını uygun görmektedir.
Ancak, emekli aylığı almakta iken kayıt dışı olarak bir işte çalıştığı saptanan emeklilere böyle bir şey sorulmamakta, doğrudan emekli aylıkları kesilmektedir. Bu uygulama 506 sayılı Yasanın 63. maddesine aykırıdır. Nitekim Yargıtay 21. Hukuk Dairesi’nin 21.02.2000 gün ve 2000/1366 Esas, 2000/1322 Karar sayılı kararı ile Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 17.02.1999 gün ve 1999/10-60 Esas ve 1999/105 Karar sayılı kararlarında özetle şöyle denmektedir: “506 sayılı SSK’nun 63. maddesinde yapılan yeni düzenlemede, kurumdan yaşlılık aylığı alanlar, aylıkları kesilmeden sosyal güvenlik primlerini ödeyerek yeniden çalışmaları ve ilerde de primleri eklenmek suretiyle aylıklarının arttırılması imkânına kavuşturulmuştur.
“Bu bağıtta da iştirakçi (sigortalı) böyle bir durumda, ya yaşlılık aylığını almaya devam edecek ya da aylığını almakla birlikte, çalışmak istiyorsa, ayrıca sosyal güvenlik primi yatıracaktır.
“Kurum bu iki seçenekten birini tercih etmesi için, sigortalıya; Anayasal Sosyal Güvenlik Haklarını hatırlatacaktır. Bu nedenle iştirakçinin; yazılı başvuruda bulunmadığı gerekçesiyle yaşlılık aylığının kesilmesi ve ödenen aylıkların geri istenmesi yasaya aykırıdır.”
Bu kararlar ışığında Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan kendisini gözden geçirmesi, zaten geçim sıkıntısı içinde kıvranan emeklilerin, salt dilekçe vermediği gerekçesiyle yaşlılık aylıklarını keserek, en az 2 yıl süren bir Yargı süreci ile karşı karşıya kalmalarına son vermesi, ortada kesinleşmiş Yargı kararlarına karşın Kurumun uğramakta olduğu zararlara da son vermesi beklenmektedir.
