Gezegenimizin en uç noktalarına dair gizemler çözüldükçe, doğanın sınır tanımaz gücü bir kez daha ortaya çıkıyor. Son çalışmalar, Dünya’nın şimdiye kadar ölçülmüş en düşük sıcaklığının Doğu Antarktika Platosu’nda kaydedildiğini gösterdi. Uydu verilerine göre bölgedeki sıcaklık, kutup gecelerinde zaman zaman eksi 98 dereceye kadar düşüyor. Bu değer, yerkürenin bilinen tüm doğal soğukluk rekorlarını geride bırakıyor.
Rekor soğukluk yüksek platolarda kaydedildi
Bilim insanlarının açıklamalarına göre, bu ekstrem sıcaklık değerleri Antarktika buz tabakasının en izole ve en yüksek noktasında görülüyor. Deniz seviyesinden 3.800 ile 4.050 metre yükseklikte bulunan bu bölgeler, zaten olağanüstü düşük sıcaklıklara sahip olmasına rağmen, yeni ölçümler tablonun daha da çarpıcı olduğunu ortaya koydu.
Uydu analizlerine başvuran araştırmacılar, Colorado Üniversitesi Ulusal Kar ve Buz Veri Merkezi’nin 2004–2016 yılları arasındaki verilerini mercek altına aldı. Bu uzun dönemli incelemede, bölgenin soğuğunun düşündüğümüzden çok daha derin olduğunu gösteren sonuçlar elde edildi.
1983’te kaydedilen rekor böylece tarihe karıştı
Dünyanın bilinen en düşük sıcaklığı, ilk olarak 1983 yılında Vostok İstasyonu’nda ölçülmüş ve minus 89,2 derece olarak kayıtlara geçmişti. Ancak teknolojinin gelişmesiyle daha hassas ölçümler yapılmaya başlandı. Yeni uydu verileri, bu rekorun açık ara geçildiğini doğruladı.
Bu sonuçlar, bilim insanları tarafından “dünya üzerindeki en ekstrem doğal soğukluk” olarak kabul ediliyor.
Soğuğun kaynağı: Görünmez bir kutup girdabı
Aşırı soğuklukların nedenine ilişkin yapılan değerlendirmeler, bölgenin atmosferik yapısına işaret ediyor. Uzmanlara göre bu olağanüstü düşük sıcaklıkların temel sebebi, Antarktika’yı çevreleyen kutup girdabı.
Gözle görülmeyen bu dev atmosferik yapı, bir nevi duvar oluşturuyor ve buz kütlesini çevreleyen ultra soğuk havanın dışarı çıkmasını engelliyor. Soğuk hava tabakası adeta bölgeye hapsoluyor, bu da sıcaklıkların olağandışı seviyelere inmesine yol açıyor.
Laboratuvarlarda sınırlar daha da zorlanıyor
Doğada ölçülen eksi 98 derece, insanlığın karşılaştığı en çarpıcı doğal soğukluklardan biri olsa da laboratuvar çalışmaları bu sınırın çok daha altına inmeyi başarıyor.
Bilim dünyasında mutlak sıfır olarak bilinen eksi 273,15 derece, teorik olarak maddenin tüm hareketini durdurduğu nokta olarak kabul ediliyor. Henüz ulaşılması imkânsız olsa da bilim insanları giderek daha fazla yaklaşıyor.
2021 yılında Almanya’da yapılan bir deneyde araştırmacılar, rubidyum atomlarını 38 pikokelvin seviyesine kadar soğutmayı başardı. Bu sıcaklık, mutlak sıfırın sadece trilyonda bir üstü anlamına geliyor.
110 metrelik bir kulede yapılan deneyde atomlar manyetik alanda bırakılarak genişletildi ve Bose–Einstein yoğuşması olarak bilinen sıra dışı bir kuantum durumuna girildi.
Soğuk yalnızca bir sıcaklık değil, evreni anlama anahtarı
Bu ekstrem sıcaklıkların insanlar tarafından hissedilmesi mümkün olmasa da madde bu koşullarda tamamen farklı davranıyor. Klasik fizik kuralları geçerliliğini yitirirken, kuantum etkileri görünür hale geliyor.
Bilim insanları için bu deneyler, evrenin temel yapı taşlarını anlama yolunda yeni pencereler açıyor. Antarktika’da kaydedilen doğal soğukluklardan laboratuvarlardaki ultra düşük sıcaklık deneylerine uzanan bilgiler, maddenin sınırlarını keşfetmenin sadece bir başlangıç olduğunu gösteriyor.