Türkiye olarak bu günlerde kafamızı birçok sahadaki kirlilik içinden çıkaramadığımızdan tam olarak anlayamasak da dünya pandemi sonrası döneme hızlı bir geçiş yapıyor. İnsanlar, aşı çalışmalarının yoğunlaşması ile beraber ertelediği meselelerine geri dönmeye başladı. Pandemi ise ertelenen bu sorunları göz önüne koyan ve büyüten bir katalizör etkisi yaptı. Bu sorunların başında ise hiç kuşkusuz ekonomi geliyor. Pandemiden önce de zaten karışık olan dünya ekonomisi şu an tamamen çılgın bir hal aldı. Başta blockchain ve ürünleri olan teknoloji keşifleri ise dünya finans sektöründeki çılgın sorunlara radikal çareler olarak sunuluyor.
Dünya ekonomi tarihinde de bir mihenk taşı olacak örneklerden birini ise küçük bir Orta Amerika ülkesi El Salvador gerçekleştirdi. Dünyada ilk defa bir ülke resmi para birimini Bitcoin olarak değiştirdi. İlk defa kripto paranın bir ülkenin resmi para birimi olması ilginç hatta birçok yönden çok acayip. Ama bana göre karar duyurulduğunda dünyadan pek çok kişinin bunu normal hatta olması gereken olarak kabul etmesi çok daha acayipti.
Bu açıdan alınan karar başka ülkelerin aldığı uçuk kararlardan ayrışıyor. Özellikle başlarında bir diktatör varsa ülkeler her zaman acayip kararlar alabiliyor. Misal Türkmenistan, devlet başkanının aldığı kararlar sonucu saçma sapan uygulamaları ile tanınıyor. Devlet başkanı, canı sıkıldığı bir gün Ocak ve Mart aylarının isimlerini kendinin ve annesinin ismi olarak değiştirmiş. Diğer bir gün ülkede koyu renkli otomobil kullanımını yasaklamış. Özetle, ülkenizin başında tek adam bir diktatör varsa günlük hayat rutininiz başınızdaki diktatörün akıl, ruh sağlığı ile yakından alakalı oluyor. Böyle bir ülkede yaşıyorsanız her sabah, bir önceki günden çok daha saçma bir güne uyanma olasılığı bir istisna değil, bir normal oluyor. Ancak El Salvador bir diktatörlük değil. Devlet başkanı, “resmi paramız artık Bitcoin” kararını ABD Miami’de düzenlenen Bitcoin konferansında alkışlar arasında ilan etti. Meclisi kararı yürürlüğe koysa da maliye bakanları dahi kararı sorgulayan mesajlar verdi. Yani karar nispeten demokratik bir ortamda alınmış gözüküyor. Ve daha ilginci, Uluslararası Para Fonu IMF, bunu bir uçuk bir devlet başkanının uçuk bir kararı olarak görmedi. Saniye kaybetmeden alınan bu kararın ne kadar yanlış olduğuna ve bunun sonuçları olacağına dair mesaj yayınladı. Bu hızın sebebi de elbette El Salvador’u çok düşündüğü için değil. Başka ülkelerin de buna benzer kararlar alabileceğine olan yoğun inancı.  Her ne kadar isminde uluslararası olsa da kuyruğu ABD’ye bağlı olan IMF verdiği mesajda açıkça benzer kararlar alabilecek ülkelere aba altından sopa gösterdi.
El Salvador kararının iki yönden incelenmesi gerekiyor. İlki neden şimdi? İkincisi bu karar uygulanabilir mi? Neden şimdi sorusunun cevabı, dünya ekonomisinin göbekten bağlı olduğu ABD ekonomisinin durumunda yatıyor. Ekonomi yorumlarına göre ABD uzun zamandır karşılıksız dolar basarak ekonomisini ilerletiyor. Pandemi ile beraber dolar basma işi çığırından çıkmış. Fakat elbette bunun bir sonucu var. Yüksek enflasyon. Ve bu diğer ülkeleri de derinden etkiliyor. Hazineniz ABD dolarına bağlı ise ABD dolar bastıkça hazineniz diğer finans araçları karşısında enflasyona yeniliyor ve eriyor. Bu sorun ekonomisi küçük ülkeleri daha da çok etkilemeye başladı. El Salvador başkanı da bu kararı bir sabah yatağın yanlış tarafından kalktığı için almadı. Hazinesinin erimesini durdurmak ve ekonomisini geliştirmek için çözümler arıyor. Enflasyon sorununa, teknoloji katkılı bir çözüm olarak ortaya konan blockchain teknolojisi ve ürünü Bitcoin, halen çok tartışmalı olsa da ekonomiler için eldeki çözüm önerilerinden birisi.
Peki bu karar uygulanabilir mi? İlerleyen günlerde göreceğiz. Devlet sınırları içinde sorun olmaz. Fakat El Salvador borç talep ederken büyük sorun çıkartacağını IMF zaten açıkça ilan etti. ABD işin önünü almak için mutlaka ki adımlar atacak. Fakat ne kadar başarılı olabilir o da tartışmalı. Çünkü herkes kan kokusunu aldı. ABD ekonomisi dünyada etkisini kaybediyor. Pandemi ile beraber de bu saklanamaz oldu. 10 sene önce icat olmuş bir Bitcoin’in yeni yeni devletsel ve kurumsal talep görmesinin büyük bir nedeni bu. Bir ürünü icat edebilirsiniz. Ancak gerçekten ortada büyük bir sorun yoksa ya da olan soruna bir doğru bir çözüm değilse o icadı kimse kullanmaz. Ama icadın kullanımı yayılıyorsa artık o icat uçuk bir keşif değil, bir sorunun kabul edilmiş çözümüdür. Bitcoin dünyadaki enflasyon sorununa mantıklı bir çözüm mü? O ayrı bir tartışma konusu olur. Fakat şu ayrımı iyi yapmanız gerekiyor. Blockchain ile Bitcoin ayrı kavramlar. Biri teknolojinin ismi diğeri o teknolojinin bir ürünü. O yüzden ilerleyen yıllarda Bitcoin yerini başka ürünlere devredebilir. Emin olabilirsiniz ki böyle bir ortamda blockchain teknolojisi kalıcı olacak. Fakat ülkelerin berbat tüketim ekonomisi yönetimleri ile beraber blockchain ve ürünleri kripto paraların dünyada oluşturdukları çılgın kaos ortamı da ekonomik olarak daha çok kişinin canını da yakacak.