Bugün okuduğunu anlamayan, matematik konusunda dibe vuran bir ülke konumundayız. Yıllar içinde iyiye doğru gideceğimize, kimse "dur" demediği için geriye doğru gidiyoruz. Hatta biraz da itiliyoruz. Ama itildiğimizi fark etmiyoruz bile. Oysa fizik kuralları derki;

Bir cisme etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfır değilse, cisim bu kuvvetin doğrultu ve yönünde ivme kazanır. Yani gerçekleri görmediğimiz gibi ne sebeplerin ne de sonuçların peşindeyiz.

Oysa, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) 1963 yılında bunun için kuruldu. Genç beyinleri destekleyerek bilim ve teknolojide daha ileriye gidelim, başka ülkelerin boyunduruğu altına girmeyelim diye. Yarışmalar düzenledi, ülkenin gelişimine katkıda bulunabilecek insanlarımızı bulmak ve yetiştirmek adına... Bugünkü halinden çok farklıydı. TÜBİTAK'ın kuruluşunda ve gelişmesinde emeği geçenlerden biri Cahit Arf'tir.

Bugün maalesef hayatta değil ama kendisini hemen hemen her gün görüyoruz. Cebimizdeki 10 liralık banknotların ön yüzünde Mustafa Kemal Atatürk’ün, arka yüzünde ise onun fotoğrafı var. Cahit Arf, ülkemizde yetişmiş en iyi matematikçilerden biridir. O, Arf değişmezi, Arf halkaları ve Arf kapanışları gibi kendi adıyla bilinen matematiksel terimleri bilim dünyasına kazandıran bir dehadır.

***

Cahit Arf, 1910 yılında Selanik’te doğmuş. İlkokul 5. sınıftayken İzmir’e yerleşmiş. Burada tanıştığı bir öğretmen sayesinde matematikle ilgilenmeye başlamış ve yeteneği ailesi tarafından fark edilerek Fransa’daki St. Louis Lisesi’ne okumaya gönderilmiş. 3 yıllık olan liseyi 2 yılda bitirerek ülkesine dönmüş. Yükseköğrenimi için Avrupa’ya gönderilecek adaylar listesine alınan Cahit Arf, sınavı kazanarak birçok bilim insanını yetiştiren Fransa’daki École Normale Supérieure’e kaydolmuş. Buradaki eğitimini de 2 yılda bitirdikten sonra ülkeye dönerek Galatasaray Lisesi’nde matematik öğretmenliği yapmış. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde doçent adayı olarak çalışmış.

1937 yılında doktorasını yapmak üzere Göttingen Üniversitesi Matematik Bölümü’ne giden Cahit Arf’ın bu üniversitede yaptığı doktora çalışması onun dünya çapında tanınmasına yol açmış. Matematikçilerin çok zor dediği doktora konusunu tek başına çalışmış ve tamamlamıştır. Burada bulduğu sonuçların bir bölümü bugün dünya matematik literatüründe Hasse-Arf Teoremi olarak geçmektedir. 1938’in sonunda Türkiye’ye geri dönen Arf; 1943’te profesör, 1955’te ordinaryüs profesör olmuş. 1962 yılında Robert Koleji’nde matematik dersleri vermeye başlamış. Cahit Arf, TÜBİTAK'ın Bilim Kurulu Başkanlığı yapmış. Matematiğe yapmış olduğu katkılardan dolayı 1974’te de TÜBİTAK Bilim Ödülü’ne layık görülmüş. 1983-1989 yılları arasında Türk Matematik Derneği başkanlığını yapmış. Cahit Arf, 1997 yılında kalp rahatsızlığı nedeniyle İstanbul’da vefat etmiş.

***

Bazı insanların hayatlarından ve tecrübelerinden ders almalıyız. Onlardan bir de Cahit Arf'tir. Geçtiğimiz gün 2019-2020 sezonunu açan İzmir Devlet Tiyatrosu, ilk oyununun prömiyerini Cahit Arf'in hayatını ele alan Arf Sabiti ile yaptı. Feraye Şahin’in kaleme aldığı, Sadık Yağcı’nın yönettiği “ARF SABİTİ” adlı belgesel niteliğinde bir oyun. Oyun ünlü matematikçimiz Cahit Arf’ın, ülkenin zor zamanlardan geçtiği, ikinci dünya savaşına girmeye zorlandığı günlerde, güçlükler içinde, nasıl bir idealizm ile çalıştığını ve başarılı olduğunu gözler önüne seriyor. Yönetmen yardımcılığını Gerçek Özkök Yağcı ve Sevda Çiçek’in üstlendiği oyunun dekor tasarımı Emre Satı’ya, kostüm tasarımı Ebru Çulpan’a, ışık tasarımı Kemal Gürgün’e ve müzikleri Tarkan Erkan’a ait. Oyunun başrollerini İzmir Devlet Tiyatrosu sanatçılarından, Yusuf Köksal, Serkan Kunter, Burcu Aksakal, Ersin Ayhan, Neşe Arat, Ali Ulvi Hünkar ve Ömer Devrim Akkaya paylaşıyor.

İzlemekte fayda var.