ZEKİYE ERGÜN
Darwin ''Bitkisel humus oluşumunda solucanların etkileri ve solucan alışkanlıklarına dair gözlemler'' adlı kitabını solucanları 40 yıl gözlemleyip ve 29 yıl deney yaptıktan sonra yazdı.
Ömrünün yarısını verdiği ve ölümünden 6 ay önce yayınlayabildiği kitabında, ''Solucanların yuttukları taş ve sert cisimler, taşlıklarında bir değirmen taşı görevi görüyor ve yapraklarla, toprakları öğütüyorlar.. Kemirmeye niyetlendikleri yarı çürümüş ve taze yaprakları, oyuklarının girişinden 2.5 ila 7.5 santimetre derinliğe çekip, salgıladıkları sıvıyla ıslatıyorlar... Solucan dışkılarında ise verim ve bereket var tam anlamıyla'' diyor.
Bu hafta solucan gübresi konusuna bilgilerini bizimle cömertçe paylaşan Hakan Güven ile devam ediyoruz.
Solucanlar toprak için neden bu kadar değerli?
Daha fazla Fosfat.. Daha fazla Azot.. Daha fazla Potasyum...
Solucanlar toprak yüzeyinin parçalanmasına, ayrışmasına yardımcı olur. Dikey hareketleri toprakta doğal havalandırma görevi görür ve kök bölgesi boyunca hava ve suyun yüzeyden içeri çekilmesine yardımcı olur. Toprakta zararlı bakteri sayısını azaltarak, faydalı mikropların sayısını artırır. Böylece toprağın organik değerliliğini çoğaltırlar.
Solucan gübresi üretiminde her solucan türü kullanılabilir mi?
Toprak yüzeyine yakın bölgelerde, taze çürümüş bitki ve hayvan atıklarıyla yaşayan epigeic türler vermikompost için en uygun olanlarıdır. Kazıcı, delici olmadıkları için Eisenia türünün Fetida cinsi ya da diğer adıyla kırmızı solucan en fazla tecih edilen solucandır.
Solucanlar elleçlendiklerinde sarımsı bir sıvı salabilir. Bu kokulu sıvı avcıları püskürtmek için bir savunma mekanizması görür. Eisenia Fetida kötü kokulu anlamına gelen fetid kökünden gelmiştir Solucanlar kendilerine esneklik ve hareket kabiliyeti sağlayan yüzden fazla halkadan oluşur. Kompost solucanı olan bu tür 110 segmente sahiptir.
Hakan Bey siz 'bir çiftlik kurdum ama topraksız' demiştiniz. Solucan çiftliği kurmak için neler gerekiyor?
İlk iş çiftlik arazisine sahip olmak. Resimde gördüğünüz kasalar bizim arazimiz olacak. Üstte 2. ve 3. delikli katlar çalışanlar için çalışma ve barınma alanı, en altta ise üretirken dökülecek terin birikeceği deliksiz bir alan var.
Atık karton veya mukavva parçaları başlangıç için yeterli. Yapıştırıcı ve kimyasallardan arındırmak için yıkanmış atıklar ezilip, sıkışmamaları için mümkün olduğunca serbest bırakılmalı.
Kutunun zemininde solucanlara teksir kağıdı veya koli kartonu, kağıt havlu rulosu, boyasız yumurta kartonu gibi karbon kaynağı bir malzemeden yatak tabakası oluşturmamız gerek. Bunlar hem zeminde biriken nemi emer hem de zamanla çürümeye uğrayarak birkaç hafta içinde solucanlara hazır mama olur.
Ama bunun olumsuz tarafı bu tepkimenin zemindeki oksijeni tüketerek anaerobik bir ortama yol açmasıdır.
Eğer kutu çok derin değilse bu pek sorun olmaz. Zira solucanlar dikey yönde gidiş gelişleri sayesinde bulundukları ortamı zaten havalandırırlar. Ama derinlik 25-30 cm'in üzerine çıktıysa oksijenlenme sorunu olur.
Bu durumda solucanların ortamdan firar ederek, umuda yolculuklarında kendilerine yeni yaşam alanı aramaları kaçınılmaz olur.
AB mevzuatında çiftlik hayvanlarının refah koşullarına ilişkin asgari standartlara önem verdiğinizi biliyoruz. Solucanlara iyi bir yaşam alanı için neler gerekiyor?
Doğadan ödünç alınan bir miktar torf gereken doğal dengeli ortamı oluşturacak ve sindirime yardımcı olarak çiftliğin sağlam temeller üzerine kurulmasını sağlayacaktır. İnce bir tabaka sermeniz yeterli olacaktır.
Daha sonra gıdaları olan ve solucanların en sevdikleri bakteri ve mantarları taşıyan, çürümeye başlamış gıdaları ekliyoruz. Bunlar evsel ve ticari gıda atıkları, sığır gübresi, kanatlı gübresi, koyun/keçi gübresi, tavşan, domuz gübresi, deniz yosunu, baklagil samanları, balık atıkları, kan, oluklu mukavva vb (Ne tür gıdaları sevdiklerini internetten bulabilirsiniz)
Çiftliğe hayat verecek Kırmızı Kaliforniya solucanları (Eisenia Fetida) hemen çürümüş atıkların arasına karışıp çalışmaya başlayacaktır.
Hammadeyi biraz daha ekleyip, onları rahatsız etmeden karıştırdıktan sonra stressiz çalışma ortamı için ince bir tabaka torf örtmek yeterli olacaktır. Artık üretme zamanı olacağı için kasaları üst üste koyup, ilk ve son kez ortamı nemlendirmeliyiz. Solucanlar ışığı pek sevmediği için havalandırma delikleri açılmış kapağı kapatmayı unutmayalım.
Neden çürümekte olan besini vermemiz gerekiyor?
Solucanlar henüz çürümeye başlamamış besini veya çürümesi tamamlanmış besini değil 'çürümekte olan' veya 'çürüme süreci devam eden' besinleri tercih eder. Zira çürüme sürecinin başında ve çürüme tamamlandığında içeriğindeki bakteri ve mantar popülasyonu daha alt düzeylerdedir. Oysa çürüme süreci devam ederken bakteri ve mantar seviyesi zirve yapar, çünkü çürüme sürecinde mikrobiyal yaşam canlı ve zengindir.
Diğer kompost süreçleri ile kıyasladığımızda solucan gübresi üretiminin avantajları-dezavantajları nelerdir?
Kompost Süreç Parametreleri Aerobic Kompost Vermikompost
Havalandırma Mekanik karıştırma ile Solucan faaliyeti ile
Parçalama/Öğütme Kontrol edilmez Solucan faaliyeti ile
Mikroorganizm Kontrol edilmez Solucanlar kontrol eder
pH Seviyesi Kontrol edilmez Solucanlar kontrol eder
Kürlenme Her zaman gerekli Gerekli değildir
Patojen kontrolü Thermophilic aşama ile Solucanların menüsüdür
Besin Bileşimi Yarı yarıya yeşil ve kahverengi Özel bileşime gerek yok
Koşullandırma Gerekli Gerekli değildir
Ürün Kalitesi İyi Daha iyi
Yaklaşık 2.5 ay sonra deliklerden (yeni mukavva, torf ve besin ile dolu olan) ikinci kata doğru hızla hareket etmeye başlayacaklardır. Taşınma tam olarak tamamlandığında hasada başlayabiliriz.
Bu üretim evin bir odasında yapıldı ve sabah çiğini yemiş orman gibi kokuyor. Eleme yapıldıktan sonra kompostlaşmanın en üst düzeyde olduğu 30 kg gübremiz olacak. Biraz nemini kaybetmesi için bekledikten sonra başka bir yaşamı desteklemek için doğal tohumlarla buluşacak.
Evde yapmak için neler gerekiyor, masraflı bir iş mi?
Ev/bahçe için kendinizin yapabileceği bir çiftliğin maliyeti;
60 x 40 x 20 (25) cm en az 3 adet plastik kasa (sıvı toplama + 2 kat) 3 x 80 TL= 240 TL
60 x 40 cm kasaya uygun 1 adet kapak = 20 TL
Plastik musluk 1 adet = 5 TL
Toplam maliyet = 265 TL
Solucan kompostunda muhtemel sorunlar ve çözümleri
Sorun Neden Çözüm
Solucanlar ölüyor Çok fazla besin Gıda miktarını azaltın
Solucan miktarını artırın,
Yataklama yapın
Çok nemli Kuru yataklama malz ilave edin
Çok kuru Nemlenene kadar su püskürtün
Nemlendirirlmiş yataklama
Aşırı yüksek/düşük sıcaklık 15-25 derece ortam sağlayın,
Yataklama uygunluğunu kontrol
Besin ya da yatak tüketilmiş Hasat yapın
Taze yataklama yap. besleyin
Karınca artış Çok kuru Nemlene kadar su püskürtün
Besleme materyali açıkta kalmış Üstünü örtün
Sinekte artış Tam çürümemiş meyve veya Meyve kabuklarını azaltın veya önce dondurun
yüksek şekerli gıda atığı
Mukavva kırpıntısı ekleyin
Sirke tuzağı kurun
2-3 hafta beslemeyi durdurun
Çürük kokusu Çok nemli Drenaj delikleri tıkalı mı, değilse çapları büyütün
Oksijen yetersiz Daha fazla hava deliği açın
Çok fazla besin maddesi Kuru yataklama malz ekleyin,besini azaltın
Ortam asidik olmuş Toz yummurta kabuğu serpin
Kötü Koku/Sineklenme Çok nemli, besin açıkta kalmış Kuru yataklama ekle, 2-3 hafta besleme
Yanlış besin maddesi Hayvansal atıkları uzaklaştırın
Kemirgen varlığı Kompost kutusu sağlam değil Kemirgen tuzağı, yemi kullanın
6 mm'den büyük delikleri kapatın
Yanlış besin maddesi Hayvansal atıkları uzaklaştırın
Çok fazla meyve veya sebze Kuru yataklama malz ekleyin
2-3 hafta beslemeyi durdurun
Böcek varlığı Endişelenmeyin Alışılmış durum, dostlarının yanına gelmiştir
Eisenia Fetida'nın (Kırmızı Kaliforniya Solucanı) genel özellikleri:
Kategori: Epigeic
Renk: Kırmızı
Boy (Yetişkin): 5-10 cm
Çap (yetişkin): 4-8 mm
Ortalama Ağırlık: 0.55 gr
Yaşam Ortamı: Yüzey altı, organik maddece zengin bölge
Ergen Evresine Kadar Geçen Süre: 21-28 gün
Yaşam Döngüsü: 45-70 gün
Bir Günde Kokon Üretme Sayısı: 0.35-0.50 adet
Kokondan Çıkanların Yaşama Oranı: % 72
Ömür: 570-600 gün
Yaşabileceği Sıcaklık Düzeyi: 0-40 derece
Yaşayabildiği Nem Düzeyi: % 70-90
Optimum Nem İsteği: % 80-85
pH Toleransı: 4-9
pH Optimum: 5.5
