Türkiye’de gıda enflasyonu ve tarımsal üretim maliyetleri, 2025 yılında da vatandaşın en önemli gündem maddelerinden biri olmaya devam etti. Sofraların vazgeçilmezi olan sebze ve meyve fiyatlarındaki dalgalanmalar, hem çiftçiyi hem de tüketiciyi zorladı. Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, aralık ayı ve 2025 yılının genelini kapsayan detaylı bir rapor yayımlayarak, tarım sektöründeki fiyat değişimlerinin röntgenini çekti. Sahadan toplanan verilerle hazırlanan raporda, özellikle üretici ile market fiyatları arasındaki devasa fark ve bazı ürünlerdeki fahiş artışlar dikkat çekti. Bayraktar’ın paylaştığı verilere göre, 2025 yılında market raflarında takibi yapılan 41 üründen 28’inin etiket fiyatı yukarı yönlü değişirken, sadece 13 üründe düşüş gözlemlendi. Yılın tartışmasız zam şampiyonu ise ekşiliğiyle bilinen ancak bu yıl fiyatıyla tat kaçıran limon oldu.
Limon fiyatları rekor kırdı: Hem tarlada hem rafta zirvede
TZOB verilerine göre, 2025 yılında gıda fiyatlarındaki artışın simgesi haline gelen ürünlerin başında limon geliyor. Geçtiğimiz yıla kıyasla marketlerdeki fiyat artışı yüzde 133,4’ü bulan limon, vatandaşın filesine girmekte en çok zorlandığı ürün oldu. Bu artış sadece market raflarıyla sınırlı kalmadı; üretici fiyatlarında da limon yüzde 343,4’lük rekor bir artışla zirveye oturdu. Limonu takip eden diğer ürünler ise yine yüksek oranlarla dikkat çekti. Markette elma yüzde 110,4, fındık yüzde 106,6 ve Antep fıstığı yüzde 100,8 oranında zamlanarak tüketicinin bütçesini sarstı. Üretici tarafında ise limonun ardından en çok değer kazanan ürünler sırasıyla Antep fıstığı, kuru kayısı ve fındık olarak kayıtlara geçti.
Sebze reyonunda yüz güldüren indirimler: Lahana ve marul dip yaptı
Fiyat artışlarının yanı sıra, bazı ürünlerde yaşanan düşüşler ise tüketicinin yüzünü bir nebze olsun güldürdü. 2025 yılında market fiyatı en fazla düşen ürün, yüzde 40,6’lık oranla beyaz lahana oldu. Kış sofralarının vazgeçilmezi olan lahanayı, yüzde 39,8’lik düşüşle marul ve yüzde 39,5 ile karnabahar takip etti. Mutfakların temel demirbaşlarından biri olan kuru soğan da yüzde 29,1’lik fiyat azalışıyla dikkat çeken ürünler arasında yer aldı. Üretici cephesinde ise durum benzer bir seyir izledi. Tarlada fiyatı en çok düşen ürün yüzde 58,8 ile sivri biber olurken; karnabahar, marul ve kuru soğan da üreticisine beklenen kazancı sağlayamayan ürünler listesinde başı çekti.
Tarladan sofraya gelene kadar fiyatlar dörde katlanıyor
Şemsi Bayraktar’ın açıklamalarında en çok vurgu yaptığı noktalardan biri, üretici ile market fiyatları arasındaki "inkar edilemez" makas oldu. Aralık ayı verilerine göre, tarladan çıkan ürünün markete ulaşana kadar geçirdiği fiyat değişimi dudak uçuklatan cinsten. Üretici ile market arasındaki fiyat farkının en fazla olduğu ürün yüzde 324,1 ile havuç olarak belirlendi. Bu, havucun markette üretici fiyatının tam 4,2 katına satıldığı anlamına geliyor. Havucu, 3,5 kat farkla mandalina, 3,4 kat farkla kabak ve yeşil soğan izledi. Aradaki bu uçurum, hem emeğinin karşılığını alamayan çiftçiyi hem de ürüne fahiş fiyat ödemek zorunda kalan tüketiciyi mağdur etmeye devam ediyor.
Aralık ayında etiketler neden değişti? İşte mevsimsel etkiler
Yılın son ayı olan Aralık’ta yaşanan fiyat hareketliliğinin perde arkasında ise mevsimsel geçişler etkili oldu. Seralarda güzlük sezonun sona ermesi ve baharlık dikimlerin yapılması nedeniyle arz miktarında yaşanan geçici azalma, bazı ürünlerin fiyatını yukarı çekti. Bu dönemde henüz hasat olgunluğuna erişmeyen ürünlerin piyasada azalmasıyla birlikte kabak, domates, salatalık ve patlıcan fiyatlarında artış görüldü. Aralık ayında markette fiyatı en çok artan ürün yüzde 97,5 ile kabak olurken, onu domates ve salatalık izledi. Buna karşın, talep yetersizliği yaşayan kuru soğan, patates, portakal ve havuçta fiyatlar geriledi. Ayrıca, üretimde arz fazlası yaşanan lahana ve marulda da fiyatlar düşüş eğilimi gösterdi. Aralık ayında markette en çok ucuzlayan ürün ise yüzde 16,1 ile ayçiçek yağı oldu.